Nyayakandali

Author(s): J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 558

टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोद्गमादिटीकात्रयोपैतम् 533 प्रशस्तपादभाष्यम् [193 to 196] अभावोऽप्यनुमानमेव, यथोत्पन्नं कार्य कारणसद्धावे लिङ्गम्, एवमनुत्पन्नं कार्य कारणासद्भावे लिङ्गम् / न्यायकन्दली [193] प्रमेयाभावप्रतीतौ भावग्राहकप्रत्यक्षादिपञ्चप्रमाणानुत्पत्तिरभावाख्यं प्रमाणान्तरं कैश्चिदिष्टम् / तद्वयुदस्यति-अभावोऽप्यनमाममेव / कथमित्यत्राह-यथोत्पन्न कार्य कारणसद्भावे लिङ्गम् एवमनुत्पन्नं कार्य कारणासावे लिङ्गम् / 'शानं शेयस्य कार्य तस्याभावो ज्ञेयाभावस्य लिङ्गं यथा कार्य कारणस्य लिङ्गम् / ) योऽप्यभावं प्रमाणमिच्छति, तस्यापि न ज्ञानानुत्पावमात्रात् प्रमेयाभावज्ञानम्, स्वरूपविप्रकृष्टस्यापि वस्तुनोऽभावप्रतीतिप्रसङ्गात् / किन्तु जानकारणेष सत्सु ज्ञानयोग्यस्य वस्तुनो ज्ञानानुत्पादोऽभावावगनिमित्तम् / न चायोग्यानुपलम्भायोग्यानुपलम्भस्य कश्चित् स्वरूपतो विशेषः, अभावस्य निरतिशयत्वात् / सेन नायं स्वशक्त्यैवेन्द्रियवद् बोधकः, किन्तु योग्यानुपलम्भो ज्ञेयामा न व्यभिचरति / अयोग्यानुपलम्भस्तु व्यभिचरति, सत्यपि ज्ञेये तस्य सम्भवात्, एतावता विशेषेण योग्यानुपलम्भः प्रतिपादको मापरः। एवं सत्यभावो लिङ्गमेव स्यावविनाभावग्रहणसापेक्षत्वात् / तदनपेक्षत्वे त्वविशेषेण 'सर्वस्यैवाभावस्याबोधकत्वमिति दुनिवारः प्रसङ्गः। . re] [193-194] ( / अथ अभावप्रमाणान्सर्भावनिरूपणम् // ) . कारणासद्भावे इति 'सामरयसद्भावे इत्यर्थः / तेम धूम। 'भावस्याङ्गाररूपवह्नयभावागमकत्वेऽपि म दोषः / [पं०] योग्यानुपलभ्मः / प्रतिपादके (कं. 226.1) इति लिङ्गहेतुरिति यावत / नापर (कं. 226.2) इत्यन ' अपरशम्देन योग्यानपलम्भः / अभावो लिङ्ग-मेव स्यादिति (कं. 226.2) अत्र अभावो योग्यानुपलभ्मः। सवनपेक्षस्वे इति (कं. 226.3) अविनाभावग्रहणानपेक्षत्वे / 'सर्वस्यवाभावस्य बोधकत्वमिति (कं. 226.4) अत्र कर्मणि षष्ठी। * [कु०] [193] यद्यप्यनुत्पन्नं घटादिकार्यमपि स्वप्रागभावावच्छेवकतया निरूप्यमाणं स्वसामध्यभावमनुमापयत्येव, तथापि पराभिमतमेव देवकूलचंत्र(त्रा)भावलिंगतया ज्ञानप्रामभावोदाहरणं द्रषव्यम् / एतच्चाने स्पष्टीभविष्यति / मन व्याप्तिग्रहणमनपेक्ष्य प्रवर्तमानस्य कथं लिंगस्वमत आह-योऽपीति (कं. २२५)-स्वरूपविनकृष्टश्यापीति (कं. २२५)-तदितरसामग्र्यामसत्यामपीत्यपि शब्वार्थः / अत एवाह शामकरणेषु सत्स्वपीति (कं. 225) / १मित्यत-कं 1, कं 2 / 2] एतच्चिह्नान्तर्गतः पाठः कं. 1, कं. 2 पुस्तकयोस्ति / 3 तस्याभावस्याभावबोधकत्वमिति दुनिवारणप्रसङ्ग:-कं. 1, कं.२। 4 कारणसद्भावे-अ, ब, क / 5 सद्भावसद्भावेत्यर्थ:-ड , 6 धूमाभावस्याप्यङ्गार -अ, ब, का 7 तस्याभावस्याभावबोधकत्वम् - कं.१। ...