Nyayakandali

Author(s): J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 616

टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोद्गमाविटीकात्रयोपेतम् प्रशस्तपादभाष्यम् न ह्येतस्मिन्नसति 'पूर्वेषामवयवानां समस्तानां व्यस्तानां वा तदर्थवाचकत्वमस्ति, गम्यमानार्थत्वादिति चेन्न, अतिप्रसङ्गात् / तथाहि प्रतिज्ञानन्तरं हेतुमात्राभिधानं कर्तव्यम, विदुषामन्वयव्यतिरेक स्मरणात् तदर्थावतिर्भविष्ट तीति तस्मादत्रैवार्थपरिसमाप्तिः / न्यायकन्दली इत्यस्य साफल्यम् / एतदेव दर्शयति- प्रतिपाद्यत्वेनोद्दिष्ट इत्यादिना / प्रथमं वचनमात्रेण परेषां साध्यनिश्चयो न भूतः; तेषां हेतूदाहरणोपनयैरवयवहतोस्त्ररूप्ये दर्शिते सजातानुमेयप्रतिपत्तिसामर्थ्यानां प्रत्याम्नाये कृते "परिसमाप्तेन' वाक्येन परिपूर्णेन 'वाक्येन' निश्चयो जायत इत्येतदर्थ प्रतिज्ञायाः पुनर्वचनं प्रत्याम्नायः प्रवर्तते, तस्योदाहरणम् - तस्माद् द्रव्यमेवेति / . हेत्वादिभिरवयवैरेव साध्यं निश्चीयते कि प्रत्याम्नायेन ? इत्यत आहन ह्येतस्मिन्नसतीति / प्रतिज्ञादयोऽवयवाः प्रत्येक स्वार्थमात्रेण पर्यवसायिनोऽसति प्रत्याम्नाये नेकमर्थं 'प्रतिपादयितुमीशते, स्वतन्त्रत्वात् / सति त्वेतस्मिन्नेतदर्थाकाडाक्षोपगृहीताः अङ्गाङ्गिभावमुपगच्छन्तः शक्नुवन्तीति युक्तः प्रत्याम्नायः / पुनश्चोदयति गम्यमानार्थत्वादिति / . [पं०] गम्यमानार्थत्वादिति (कं. 252.19) "चेदिति भाष्यमेतत् / तस्येति (कं. 252.25) लिङ्गस्य / बहिर्व्याप्तिपक्षधर्मतामात्रमिति (कं. 252.26) बहिर्व्याप्तिदष्टान्तवचनम / तस्मिन्निति (कं. 252.26) उभय रूपे सामर्थ्य। तदुभयमिति (कं. 253.) बहिर्व्याप्तिपक्षधर्मतात्वलक्षणमबाधितविषयत्वाऽसत्प्रतिपक्षत्वलक्षणं चेति तद्भयम / उपसंहृतेऽपि साधने (कं 253.2) इत्यनेनोपनय उक्तः / प्रख्यापितसामर्थ्यमिति (कं. 253.5) उपनयनस्यो[दी]रितसाध्यसाधनशक्तिकमित्यर्थः / साधनमिति (कं. 253.5) कर्तृभूतम् / अस्येति (कं. 253 6) प्रत्याम्नायस्य / . प्रतिपन्नमिति (कं. 253.8) पुमांसम् / दुरुन्नेयत्वादिति (कं. 253 10) पाठस्थाने 'दुरन्वयत्वादित्यपि पाठः क्वचिदृश्यते, तत्र दुरुन्नयत्वाद् दुर्लक्ष्यत्वादित्यर्थः / तच्छक्त्यनुरोधादिति (क 253.10) प्रतिपाद्यशक्त्यनुरोधात् / विचित्रशक्ति[म] त्वादिति (कं. 251.11) कोऽपि हि कियदपि परिच्छिनत्ति / "सि / कु.] सन्धानपूर्वक नियतककोटिजिज्ञासा / एतदु[आ] कांक्षोद्यतनया चाकांक्षया वाक्यानां परस्परं प्राधाना(न्या)पसर्पणभावमानाकुल: प्रतिसन्दधानः प्रतिपत्वासंसर्गरूपमेकमर्थमवगच्छतीति भावः / 1 परेषां - कं. 1; कं. 2, कि / 2 दर्शनात् अथाधिगति - व्यो. (617) / 3 परिसमाप्तेन परिपूर्णन - कं. 1: कं. 2 / 4 प्रत्याययितुं-कं.१; कं. 2 / 5 नाकाङ्क्षो -कं. 1; कं. 2 / 6 दिति-कं. 1; कं. 2 / 7 चेद् कं. 1 पुस्तके कन्दल्यां नास्ति - भाष्ये तु अस्ति। 8 प्रतीकमिदं-कं. 1 पुस्तके नोपलभ्यते। 9 पा. 1 / 2 / 4. पु। 10 इत ऊध्वं पत्राणि नोपलभ्यन्ते /