Nyayakandali

Author(s): J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 691

666 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् प्रशस्तपादभाष्यम् योगिनां च बहिरुद्रेचितस्य मनसोऽभिप्रेतदेशगमनं प्रत्यागमनं च, तथा सर्गकाले प्रत्यग्रेण शरीरेण सम्बन्धार्थ कर्मादृष्टकारितम् / एवमन्यदपि महाभूतेषु यत्प्रत्यक्षानुमानाभ्यामनुपलभ्यमानकारणमुपकारापकार'समर्थ तदप्यदृष्टकारितम्, यथा सर्गादावणुकर्म, अग्निवाय्वोरु तिर्यग्गमने, न्यायकन्दली परिकल्प्यते / तच्च मृतशरीरमतिक्रम्य मनसः स्वर्गनरकादिदे'शंप्रतिवहनधर्मकत्वा. दातिवाहिकमित्युच्यते / मरणजन्मनोरन्तराले मनसः कर्म शरीरोपगृहीतस्यैवोत्पद्यते, महाप्रलयानन्तरावस्थाभाविमनःकर्मव्यतिरिक्तत्वे सति मनःकर्मत्वाद् दृश्यमानशरीरवृत्तिमनःकर्मवत् / आगमश्चात्र संवादको दृश्यत इति / तत्संयोगार्थं च कर्मोपसर्पणमिति / तेन स्वर्गे नरके वा प्रत्यग्रजातेन शरीरेण मनःसंयोगार्थ कर्मोपसर्पणमिति / .योगिनां च बहिरुद्रेचितस्य बहिनिःसारितस्य मनसोऽभिप्रेतदेशगमनं प्रत्यागमनं च / तथा 'सर्गकाले प्रत्यग्रेण शरीरेण सम्बन्धार्थ 'मनःकर्मादृष्टकारितम् / न केवलमे तावत् सर्वमन्यदपि महाभूतेषु यत्प्रत्यक्षानुमानाभ्यामनुपलभ्यमानकारणमुपकारापकारसमर्थ तदप्यदृष्टकारितम्, यथा सर्गादावणुकर्म, 'अग्निवाय्वोर्यथासंख्यमूर्वतिर्यग्गमने, "महाभूतानां भूगोलकादीनां च प्रक्षोभणं चलनम्, परीक्षाकालेऽ प्रदै ( ?) नियमः सयोग ऐहिकसुखस्यासमवायिकारणम्, तथापि यद्यामुष्मिक(क)शरीरसंयुक्तेन मनसा आत्मनः संयोगोऽसमवायिकारणं स्यात् , तदा आमुष्मिकाबहिरेव प्रसंग इति भावः / आतिवाहिकशरीरसद्भावे सतर्कप्रमाणमाह गमनं त(च)तस्येति (कं. 310), आतिवाहिकमित्युच्यत इति (कं. 310) "अतिक्रम्य वहनेति (कं. 310) चाह 1 अन्यदपि-दे। 2 समथं च भवति-कं. 1, कं. 2 3 देशातिवा-कं. 1, कं. 2 / 4 वोपप-कं. 1, कं. 2 / 5 इति नाभिनिवेष्टव्यम्-जे. 1 / 6 स्वर्गकाले-जे. 1, जे.३। 7 मनसः कर्म-जे. 1, जे. 2, कर्मा-जे. 3 / 8 मेतत्सर्व-जे. 1, जे. 2, जे.३। 9 अग्निवाय्वोरूर्वतिर्यग्गमने-जे. 1, जे.३। 1. भूतानां-जे. 3 / 11 अतिक्रम्येति-कं.२।