________________
૮૬
શ્રી નવતત્વ પ્રકરણ બે પ્રકારે છે ત્યાં કોઈપણ પદાર્થનું સ્વરૂપ સર્વશે કહેલા સ્વરૂપથી ન્યૂન વા અધિક માને તે ન્યૂનતિરિમિથ્યાત્વદર્શન. અને સર્વથા ન માને તેતતિરિ#મિથ્યાદર્શન ક્રિયા કહેવાય. (આ ક્રિયા સમ્યક્વમોહનીય સિવાયની યથાયોગ્ય ર દર્શનમોહનીયના ઉદયથી છે. માટે ત્રીજા ગુણસ્થાન સુધી હોય છે.)
૧૦. હેય વસ્તુના પ્રત્યાખ્યાન ( ત્યાગના નિયમ) વિના જે ક્રિયા લાગે તે અપ્રત્યાધ્યાની ક્રિયા બે પ્રકારે છે. ત્યાં સજીવનું પ્રત્યાખ્યાન ન હોય તો સનીવ અપ્રત્યાધ્યનિકો અને અજીવનું પ્રત્યાખ્યાન ન હોય તો નીવ પ્રત્યાનિકો ક્રિયા જાણવી. અહીં જે પદાર્થ કોઈ પણ વખતે ઉપયોગમાં આવે નહિ એવા પદાર્થનું પણ જો પ્રત્યાખ્યાન ન હોય તો તે સંબંધી કર્મનો આશ્રવ અવશ્ય હોય છે, અને તે કારણથી જ સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રના મસ્મભક્ષણનો, તે સમુદ્રના જળપાનનો, પૂર્વભવે છોડેલાં શરીરોથી થતી હિંસાનો, પૂર્વભવે છોડેલાં શસ્ત્રોથી થતી હિંસાનો અને પૂર્વભવમાં સંગ્રહ કરેલા પરિગ્રહના મમત્વભાવનો કર્મ આશ્રવ આ ભવમાં પણ જીવને આવે છે, માટે ઉપયોગવંત જીવે એક સમય પણ અપ્રત્યાખ્યાની ન રહેવું, અને મરણ સમયે પોતાના શરીરને, પરિગ્રહને અને હિંસાના સાધનોને વિધિપૂર્વક વોસિરાવવાં (ત્યાગ કરવાં.) અહીં વિશેષ જાણવાનું એ છે કે પૂર્વભવના શરીરાદિકથી થતી હિંસાનો પાપઆશ્રવ જેમ આ ભવમાં પણ આવે છે, તેમ તે શરીરોથી થતી ધર્મક્રિયાનો પુણ્યઆશ્રવ આ ભવમાં આવે નહિ. તેનું કારણ જીવનો અનાદિ સ્વભાવ પાપ પ્રવૃત્તિવાળો છે, એ જ છે. (આ ક્રિયા અવિરત જીવોને હોવાથી ૪થા ગુણસ્થાન સુધી છે.)
૧૧. જીવ અથવા અજીવને રાગાદિકથી દેખતાં જે ક્રિયા લાગે તે વૃષ્ટિની ક્રિયા પણ નવી અને મનીવષ્ટિવકો એમ ૨ પ્રકારે છે. આ ક્રિયા સકષાયી ચક્ષુ ઇન્દ્રિયવંતને હોવાથી ત્રીન્દ્રિય સુધીના જીવોને ન હોય, અને પંચેન્દ્રિયને છઠ્ઠા અથવા ૧૦મા ગુણસ્થાન સુધી હોય છે.
૧૨. જીવ અથવા અજીવને રાગાદિકથી સ્પર્શ કરવો તે પૃષ્ટિી ક્રિયા પણ નીવસૃષ્ટિ અને ગળીવ સૃષ્ટિની એમ બે પ્રકારે છે અથવા અહીં ૧૨ મી પૃષ્ટિની એટલે પ્રતિ ક્રિયા પણ ગણાય છે. તો જીવ અથવા અજીવને રાગાદિકથી પૂછતાં જીવ પ્રાન્નિકી તથા અજીવ પ્રાનિકી એમ બે પ્રકારની કહી છે. (આ ક્રિયા પ્રમાદી અથવા સરાગી જીવને હોવાથી છઠ્ઠા અથવા ૧૦મા ગુણસ્થાન સુધી છે.)
૧. જો કે પાંચમે ગુણસ્થાને પણ પૃથ્વીકાયાદિ સ્થાવરોનું અપ્રત્યાખ્યાન છે. તોપણ સાપેક્ષ વૃત્તિયુક્ત અને અહિંસા પરિણામવાળો હોવાથી તે દયાનો પરિણામ પ્રત્યાખ્યાન સરખો કહ્યો છે, માટે ૫ મે ગુણસ્થાને અપ્રત્યાખ્યાન ક્રિયાની વિવફા નથી.
