________________
મોક્ષતત્ત્વ
૧૬૫ કેવળજ્ઞાન પામી આ ચોવીશીમાં સર્વથી પહેલાં મોક્ષે ગયાં, માટે આ અવસર્પિણીમાં સર્વથી પ્રથમ મતીર્થ સિદ્ધમરુદેવા માતા છે. તેવી જ રીતે પૂર્વે તીર્થંકરનું તીર્થશાસન વિચ્છેદ પામ્યા બાદ અને નવું તીર્થ હજી સ્થપાયું ન હોય તે પહેલાં અંતરાલ કાળમાં જે કોઈ જીવો જાતિસ્મરણાદિ વડે વૈરાગ્ય પામી મોક્ષે જાય, તે સર્વે તીર્થ સિદ્ધ કહેવાય, (એમ શ્રી પન્નવણાજીની વૃત્તિમાં કહ્યું છે.).
गिहिलिंग सिद्ध भरहो, वक्कलचीरी य अन्नलिंगम्मि । साहू सलिंगसिद्धा, थीसिद्धा चंदणापमुहा ॥५७॥
સંસ્કૃત અનુવાદ गहिलिंगसिद्धो भरतो, वल्कलचीरी चान्यलिङ्गे। साधवः स्वलिङ्गसिद्धाः स्त्रीसिद्धाश्चन्दनाप्रमुखाः ॥५७॥
શબ્દાર્થ હિતિ સિદ્ધ = ગૃહસ્થલિંગસિદ્ધ | સા = સાધુઓ મરદો = ભરત ચક્રવર્તી
સતિ સિદ્ધાં = સ્વલિંગસિદ્ધ વનવી = વલ્કલગીરી તાપસ
થીસિક્કા = સ્ત્રીસિદ્ધ ય = અને
વંદુ = ચંદનબાળા મન્નત્રિ િ= અન્યલિંગે
પપુરા = વગેરે
અન્વય સહિત પદચ્છેદ ગાથાવત્ સુગમ છે
ગાથાર્થ ગૃહસ્થલિંગે સિદ્ધ તે ભરત ચક્રવર્તિ, તથા વલ્કલચીરી અન્યલિંગે સિદ્ધ, સાધુઓ સ્વલિંગસિદ્ધ, અને સ્ત્રીલિંગે સિદ્ધ તે ચંદનબાળા વગેરે આપણા
' વિશેષાર્થ છ ખંડના અધિપતિ ભરત ચક્રવર્તિ-શ્રી ઋષભદેવના પુત્ર આ અવસર્પિણીમાં પહેલા ચક્રવર્તી થયા. તેઓ આરિલાભવનમાં એક વીંટી પડી જતાં અંગુલિ શોભા રહિત દેખી વૈરાગ્ય પામ્યા કે આ અંગ પણ વસ્તુ વડે જ શોભીતું છે, ઈત્યાદિ તીવ્ર ભાવનાથી કેવળજ્ઞાન પામ્યા, અને ઇન્દ્ર આપેલો સાધુવેષ ગ્રહણ કરી પૃથ્વીતલ ઉપર વિહાર કરી અનુક્રમે નિર્વાણ પામ્યા. અહીં ભરત ચક્રવર્તીને આરિલાભવનમાં ગૃહસ્થવેષમાં જ કેવળજ્ઞાન થયું તેથી પૃદિતિ સિદ્ધ કહ્યા છે.
