________________
૧૪૦
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ
અહીં લેશ્યા પુદ્ગલસ્વરૂપ હોવાથી શુભ વર્ણ, શુભ ગંધ, શુભ રસ અને શુભ સ્પર્શવાળી હોય તે શુમતેશ્યા અને અશુભવર્ણાદિ યુક્ત હોય તે માનજોયા છે.
તથા પુગલસ્વરૂપ દ્રવ્યલેશ્યા જો કે વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શ એ ચારે ગુણ યુક્ત છે. તોપણ શાસ્ત્રમાં વર્ણની મુખ્યતાએ વર્ણભેદથી લેયાના પણ ૬ ભેદ કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે-કૃષ્ણવર્ણ યુક્ત પુદ્ગલમય ૧ શmત્તેરથી નીલ (લીલા) વર્ણનાં પુદ્ગલવાળી ૨ નૌતત્તેશ્યા, લીલો અને લાલ એ વર્ણની મિશ્રતાવાળી અથવા કબૂતર સરખા વર્ણવાળી ૩
પોતજોરા, લાલ વર્ણયુક્ત પુદ્ગલવાળી ૪ તેનોને પીળા વર્ણવાળી, ૫ તિજોરથા, અને શ્વેત વર્ણવાળી ૬ શુક્નશ્યા એ છ લેશ્યાઓમાંની પહેલી ૩ અશુભ પરિણામવાળી હોવાથી અશુભ, બીજી ૩ શુભ પરિણામવાળી હોવાથી શુભ લેશ્યા છે, તથા અનુક્રમે છયે લેશ્યાઓ અધિક અધિક વિશુદ્ધ પરિણામવાળી છે, એ ૬ વેશ્યાઓના ૬ પ્રકારના પરિણામને અંગે શાસ્ત્રમાં જંબૂફળ ખાનારા ૬ વટેમાર્ગનું દાંત કહ્યું છે. તે આ પ્રમાણે
બૂત પક્ષ ૬ મુસારનું દષ્ટાન્ત - કોઈ નગર તરફ જતાં અરણ્યમાં આવી પડેલા ભૂખ્યા થયેલા ૬ મુસાફરો પાકી ગયેલા જાંબુઓથી નમી પડતું એક મહાન જંબૂવૃક્ષ જોઈને તેઓ પરસ્પર જાંબુ ખાવાનો વિચાર કરવા લાગ્યા. તેમાંના પહેલાએ કહ્યું કે “આ આખા વૃક્ષને જ મૂળમાંથી ઉખેડી નીચે પાડીએ (એ તેરા નો પરિણામી)” બીજાએ કહ્યું
મોટી મોટી શાખાઓ તોડી નીચે પાડીએ (એ નીતરથાનો પરિણામી)". ત્રીજાએ કહ્યું “નાની નાની શાખાઓ નીચે પાડીએ (એ વાતત્તેશ્યા નો પરિણામી)”, ચોથાએ કહ્યું જાંબુના ગુચ્છા નીચે પાડીએ (એતેનોનેરથાનો પરિણામી), પાંચમાએ કહ્યું કે ગુચ્છાઓમાંથી પાકાં જાંબૂ જ ચૂંટી ચૂંટીને નીચે નાખીએ. (એ પવનેશ્યા નો પરિણામી.)” અને છઠ્ઠાએ કહ્યું કે જાંબુ ખાઈને સુધા મટાડવી એ જ આપણો ઉદ્દેશ છે. તો આ નીચે ભૂમિ ઉપર સ્વતઃ ખરી પડેલાં જાંબુ જ વીણીને ખાઈએ, કે જેથી વૃક્ષછેદનનું પાપ કરવાની જરૂર પણ ન રહે.” (એ શસ્તત્તેરથાના પરિણામવાળો જાણવો.) એ પ્રમાણે અનુક્રમે વિશુદ્ધ-વિશુદ્ધલેશ્યા પરિણામો એ દષ્ટાન્તને અનુસારે વિચારવા. અહીં છ ચોરોનું પણ દષ્ટાન્ત વિચારવું.
૧૧. ભવ્ય માર્ગણા ૨ - જગતમાં કેટલાક જીવો દેવ-ગુરુ-ધર્મની સામગ્રી મળે કમરહિત થઈ મોક્ષપદ પામી શકે એવી યોગ્યતાવાળા છે, તે સર્વે પ્રવ્ય કહેવાય. અને કેટલાક માર્ગમાં કાંગડું જેટલા અને જેવા અલ્પ જીવો એવા પણ છે, કે જેઓ દેવ-ગુરુધર્મની સંપૂર્ણ સામગ્રી મળવા છતાં પણ કર્મરહિત થઈ મોક્ષપદ પામી શકે નહિ તેવા સર્વ જીવો મમત્ર કહેવાય. એ ભવ્યત્વ તથા અભવ્યત્વ જીવનો અનાદિ સ્વભાવ છે. પરંતુ સામગ્રીના બળથી નવો સ્વભાવ ઉત્પન્ન થતો નથી. તથા અભવ્ય જીવો તો આટામાં લૂણ જેટલા અલ્પ જ છે અને ભવ્ય જીવો તેથી અનંત ગુણા છે. પુનઃ ભવ્ય જીવોમાં પણ ઘણા એવા જીવ છે કે જેઓ કોઈ કાળે ઢસપણે પામવાના જ નથી. પરંતુ સૂક્ષ્મ એકેન્દ્રિયમાં જ અનાદિ અનંતકાળ સુધી જન્મમરણ કર્યા કરશે, જેથી મોક્ષપદ પામવાના નથી પરંતુ સ્વભાવે (યોગ્યતા વડે) તો તેઓ ભવ્ય જ છે. કહ્યું છે કે
अस्थि अणंता जीवा, जेहिं न पत्तो तसाइ परिणामो। उववज्जंति चयंति अ, पुणोवि तत्थेव तत्थेव ॥१॥
