________________
મોક્ષતત્ત્વ
૧૪૭ અનંત. એ પ્રમાણે એક જીવ આશ્રયી સકિ અનન્ત કાળ જાણવો, તથા સર્વે સિદ્ધ આશ્રયી વિચારતાં પહેલો કોણ સિદ્ધ થયો તેની આદિનથી, તેમજ જગતમાં સિદ્ધનો અભાવ ક્યારે થશે, તે પણ નથી. માટે સર્વ સિદ્ધ આશ્રયી અનાદિ અનન્ત કાળ જાણવો.
| | તિ બાઝાર . તથા સિદ્ધને પડવાનો અભાવ છે, એટલે પુનઃ સંસારમાં આવવાનું નથી, માટે (પહેલું સિદ્ધત્વ; ત્યારબાદ વચ્ચે સંસારિત્વ, ત્યારબાદ પુનઃ સિદ્ધત્વ, એ પ્રમાણે સંસારના) આંતરાવાળું સિદ્ધત્વ હોતું નથી. અહી વચ્ચે બીજો ભાવ પામવો તે આંતરું-અંતર કહેવાય, તેવું અત્તર છાત મન્તર સિદ્ધને નથી. અથવા જ્યાં એક સિદ્ધ રહેલ છે, ત્યાં જ પૂર્વોક્ત રીતે સમાવગાહનાએ તથા વિષમાવગાહનાએ સ્પર્શના દ્વારમાં કહ્યા પ્રમાણે અનંત અનંત સિદ્ધો રહ્યા છે, માટે સિદ્ધોને એક બીજાની વચ્ચે અત્તર (ખાલી જગ્યા) નથી. એ રીતે ક્ષેત્ર આશ્રયી પરસ્પર અત્તર (ક્ષેત્ર મન્ત) પણ નથી. એ જનતાદાર કહ્યું.
અહીં અન્યદર્શનકારો કહે છે કે, ઈશ્વર, પોતાના ભક્તોનો ઉદ્ધાર કરવાને અને પાપીઓના શાસન કરવા માટે અનેક વાર અવતાર ધારણ કરે છે તે આ દ્વારથી સર્વથા અસત્ય અને અજ્ઞાનમૂલક છે, એમ જાણવું.
I ૬ રૂતિ અત્તરદાર II
ભાગ અને ભાવ અનુયોગ દ્વાર सव्वजियाणमणते भागे ते, तेसिं दसणं नाणं । खइए भावे, परिणामिए अ पुण होइ जीवत्तं ॥४९॥
સંસ્કૃત અનુવાદ सर्वजीवानामनन्ते भागे ते, तेषां दर्शनं ज्ञानम् । क्षायिके भावे, पारिणामिके च पुनर्भवति जीवत्वम् ॥४९॥
શબ્દાર્થ સવ = સર્વ
તેf = તે સિદ્ધોનું નિયાd = જીવોના
હંસર્ગ = દર્શન (કેવળ દર્શન) ગતે = અનંતમે
નાળું = (કેવળજ્ઞાન) મને = ભાગે છે, તે તે સિદ્ધ જીવો ! હફા = ક્ષાયિક
૧ નવતત્ત્વ ભાષ્યની વૃત્તિમાં સિદ્ધ જીવોને આત્મપ્રદેશો ઘન હોવાથી અત્તરછિદ્ર નથી, એમ કહ્યું છે.
