________________ પૂર્વની સંસ્કૃતિ અને પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ સ્વામી વિવેકાનંદ પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ પર ખૂબ આકરા પ્રહારો કરતા. કોઈક વિદેશીએ તેમને તેનું કારણ પૂછ્યું. સ્વામીજીએ જવાબ આપ્યો - (1) સૂર્ય પૂર્વમાં ઊગે છે અને પશ્ચિમમાં આથમે છે. તેથી પૂર્વ દિશા એટલે ઊગમણી દિશા અને પશ્ચિમ દિશા એટલે આથમણી દિશા. તે જ રીતે પૂર્વની સંસ્કૃતિ એટલે ઊગતી સંસ્કૃતિ, એટલે કે પ્રગતિશીલ સંસ્કૃતિ, વિકાસશીલ સંસ્કૃતિ, પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ એટલે આથમતી સંસ્કૃતિ, એટલે કે વિનાશશીલ સંસ્કૃતિ. પૂર્વની સંસ્કૃતિ પુરુષપ્રધાન છે. માટે જ તેનો કોઈ પણ વક્તા ભાષણની શરૂઆતમાં “ભાઈઓ અને બહેનો' એવું સંબોધન કરે છે. પશ્ચિમની સંસ્કૃતિ સ્ત્રીપ્રધાન છે, માટે જ તેનો કોઈપણ વક્તા ભાષણની શરૂઆતમાં "Ladies and Gentlemen" એવું સંબોધન કરે છે. (3) પૂર્વની સંસ્કૃતિમાં પરસ્પર ભ્રાતૃભાવના છે. તેથી ભાષણમાં “ભાઈઓ અને બહેનો' એવું સંબોધન થાય છે. પશ્ચિમી સંસ્કૃતિમાં પરસ્પર વૈરભાવના છે. તેથી ભાષણમાં "Ladies and Gentlemen' એવું સંબોધન થાય છે. (4) પૂર્વની સંસ્કૃતિ પરાર્થપ્રધાન છે. તેથી જ ચા પીવા માટે કપ-રકાબી વપરાય છે. રકાબીથી અડધી ચા પિવાય છે અને કપમાં અડધી ચા ચોખ્ખી રખાય છે જેથી અચાનક કોઈ આગંતુક આવી જાય તો કપની ચા ધરીને તેનું સ્વાગત કરી શકાય. પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ સ્વાર્થપ્રધાન છે. તેથી ચા પીવા માટે મગ વપરાય છે. તેને મોઢે માંડીને ચા પિવાય છે. ત્યારે કોઈ આગંતુક આવે તો મગની બધી ચા એઠી હોવાથી કંઈ ધરી શકાતું નથી. (5) પૂર્વની સંસ્કૃતિમાં ધોતીયું પહેરાય છે. તેથી પેટના વિકાસ-સંકોચ પ્રમાણે ધોતીયું ઢીલું કે ટાઈટ કરી શકાય. પશ્ચિમી સંસ્કૃતિમાં પેન્ટ પહેરાય છે. તેથી પેટના વિકાસમાં પેન્ટ ટાઈટ થઈ જાય અને પેટના પૂર્વની સંસ્કૃતિ અને પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ ...94...
