________________
“મને ખાતરી નથી પણ ઘણા ભાગે છે.”
અમેરિકાના એક રાજ્યનો આ ટુચકો છે. * “તમારી યાદશક્તિની કસોટી મારે કરવી છે.” તમને ખબર છે કે અમારા રાજ્યમાં એવો ધારાશાસ્ત્રીએ દમામથી કહ્યું : “બોલો બાર વર્ષ કાયદો કરવામાં આવ્યો છે કે કોઈ પણ દેવળ કે શાળાના પહેલાંનો કોઈ બનાવ તમને યાદ છે?”
ત્રણ માઈલના વિસ્તારમાં દારૂ વેચી શકાશે નહિ.” “નામદાર !' સાક્ષીએ ન્યાયાધીશને કહ્યું:
બહુ ખોટું થયું.” આવા પ્રશ્નો બરાબર નથી.'
ખોટું થયું? કે સારું ?' તમારે જવાબ આપવો પડશે. ન્યાયાધીશે કહ્યું. ખોટું. કારણ કે એને પરિણામે ત્રણ વર્ષમાં ' “તો સાંભળો ! બાર વર્ષ પહેલાં એક વખત હું તમારા રાજ્યમાં એક પણ દેવળ કે શાળા રહેશે નહિ.” મારી ઓફિસમાં બેઠો હતો, ત્યારે એક માણસ આવ્યો. તેણે કહ્યું કે તેના પુત્રને ધારાશાસ્ત્રીની પરીક્ષા આપવા એક વ્યક્તિની ઘરપકડ કરતા પોલીસ સમક્ષ જવું છે ને નવાં કપડાની જરૂર છે, તો ૨૦૦ રૂપિયા સંત ટોલ્સટૉય ગયા ને પોલીસને પૂછ્યું : ઉછીના આપો. મેં આપ્યા. ને સાહેબ, મને બરાબર તમે વાંચી જાણો છો?' યાદ છે કે એ પૈસા હજુ સુધી મને પાછા મળ્યા નથી.” “હા. સાહેબ.'
એ માણસ કોણ હતો તેનું નામ આપશો ?' ‘તમે બાઈબલ વાંચ્યું છે? વકીલે રોફમાં પૂછ્યું.
“હા. સાહેબ.” સાલી જરા અચકાયો. ન્યાયાધીશ સામે જોયું ને બાઈબલમાં લખ્યું છે કે તારા પાડોશીને તારી તેની આંખની કરડાકી જોઈ જવાબ આપ્યો. પોતાની જેમ ચાહજે. તે ભૂલી ગયા?” “સાહેબ, એ વ્યક્તિ આપના પિતા હતા.”
સિપાઈ ઘડીભર સ્તબ્ધ થઈ ગયો. પછી
* સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત કરી સામું પૂછ્યું: વકીલઃ “આ તમારા સાક્ષીઓ છે?”
તમે વાંચી શકો છો?' અસીલ: ‘હા, સાહેબ
“હ.” વકીલ: “તો તમે જીતી જશો.”
તમે પોલીસકાયદો વાંચ્યો છે? અસીલ (આશ્ચર્યથી) : કેમ ?'
વકીલ : “કારણ કે આ સાક્ષીઓએ મને આ તો વાંચી લેજો.” એમ કહી તેણે કેદીને લઈ પહેલાં બે કેસમાં જીતાડ્યો છે.”
ચાલવા માંડ્યું.
જુબાની આપતાં એક સાક્ષીએ ન્યાયાધીશને
કેશવલાલ મ. શાહ ઉદ્દેશી કહ્યું:
સાહેબ, હું આપને એક શબ્દ કહી શકું? બોલ, શું કહેવું છે?'
યોગ્ય રીતે ઉપયોગથી દુર્ગુણ પણ વખણાય સાહેબ, આ બે વકીલોને નીચે બેસાડી દો ને
કરીએ ક્રોધ અસત્ય પર, તો તે ગુણ કહેવાય. તેમને બે મિનિટ મૂંગા રહેવા હુકમ કરો તો એક ક્ષણમાં જ હું ખરી હકીકત કહી શકીશ.”
નરમ-ગરમ મળીને નભે, નભે ન સરખા બેય ન્યાયાધીશ : આ બધા ઝઘડાઓ તમોએ અદાલત
રહે રાખમાં દેવતા, દારૂમાં ન રહેય. બહાર જ પતાવવા જોઈએ. આરોપીઃ અમે એમ જ કરતા હતા, પણ ત્યાં તો
કાચ કટોરા નયન ધન, મોતી ઓર મન પોલીસ વચ્ચે પડી ને અમારે અહીં આવવું પડ્યું.
- ઈતના તૂટા સંધાય ના, લાખો કરો જતન ( કલ્યાણ વર્ષ : ૫૧ (૦૯) અંક: ૯- ડિસેમ્બર ૧૯૯૪
