________________
૨૨૦ : જેન ભૂગોળ વૈજ્ઞાનિકેની માન્યતા
જેનદશનની માન્યતા (૧) સૂર્ય, તારા, ચંદ્ર અને પૃથ્વી આદિ અનેક દ્રવ્યોમાંથી (સૂર્ય
૯૬ તોમાંથી) કાળક્રમે પરિવર્તન પામીને ઉત્પન્ન થયેલ છે. . * આ સૂર્ય આશરે ૪ થી ૭ અબજ ો વર્ષો પૂર્વે --
પૃથ્વી, સૂર્ય, ચંદ્ર તારા, આદિ
અનાદિ છે. ૧ પૃથ્વી આશરે ૨ થી ૩ અબજ ઉત્પન્ન . # ચંદ્ર કડો
થએલા છે, (૨) ચંદ્ર, પૃથ્વી, મંગળ, શુક્ર અને સૂર્ય વગેરેના મૂળભૂત દ્રવ્યો | પૃથ્વી, ચંદ્ર, સૂય આદિના મૂળએક છે અને તેમાંથી ઉત્પન્ન થયેલ છે.
ભૂત દ્રવ્ય જુદા જુદા પ્રકારના છે. (૩) ય સૂર્ય-પોતાની ધરી ઉપર તથા આકાશગંગાના મધ્યવતી
કેન્દ્રની આસપાસ એમ ઓછામાં ઓછી બે ગતિ દ્વારા ભ્રમણ કરે છે.
પૃથ્વી સ્થિર છે. જ્યારે સૂર્ય,
ચંદ્ર, તારા આદિ તિષિક ૧ પૃથ્વી આદિ ગ્રહ-પોતાની ધરી ઉપર, સૂર્યની આસપાસ તથા દેના વિમાને છે, અને પૃથ્વી સૂર્યની સાથે સાથે એમ ત્રણ ગતિ દ્વારા ભ્રમણ કરે છે,
ઉપરના મેરૂ પર્વતની આસપાસ જ ચંદ્ર આદિ ઉપગ્રહ-પિતાની ધરી ઉપર, પૃથ્વીની આસપાસ, ! ફરે છે. પૃથ્વીની સાથે સાથે સૂર્યની આસપાસ તથા સૂર્યની સાથે
સાથે એમ ઓછામાં ઓછી ચાર ગતિ દ્વારા ભ્રમણ કરે છે. (૪) પુના વાતાવરણની બહાર અન્ય ખાલી અવકાશ માનવામાં | સમગ્ર ચૌદ રાજલોક આમાં આવે છે, અને ત્યાં હવા પણ બિલકુલ નથી. (આ માન્યતામાં |
અને પુદ્ગલોથી ભરપૂર છે. અને
ચૌદ રાજલકને એક પણ ધીમે ધીમે પરિવર્તન થઈને જુદી જુદી ચાર પ્રકારની માન્ય- ખૂણે એવો નથી કે જયાં - તાઓ પ્રચલિત થઈ છે. તે પાછળથી જણાવવામાં આવશે) ત્મા તથા પુદગલે ના હોય. ) પૃથ્વીને નારંગી આકારે ગોળ માનવામાં આવે છે.
જૈન દર્શન પૃથ્વીને નારંગી
આકારની માનતું નથી. (૬) પૃથ્વી ઉપરની વસ્તુઓ ઉડી ના જાય માટે તથા વ્યવસ્થિત | રહી શકવા માટે, અને ઉપરની વસ્તુઓ નીચે પડે છે તેના .
જેનદર્શન વેજ્ઞાનિકોએ આ માની કારણરૂપ તથા આકાશમાં ઉડતાં પક્ષીઓ, એરોપ્લેને, તથા
લીધેલા કપિત ગુરૂત્વાકર્ષણના વાદળ વગેરે ફરતી પૃથ્વીની સાથે સાથે રહી શકે છે તેના
બળને કારણભૂત માનતું નથી. કારણરૂપ ગુરૂત્વાકર્ષણ નામના એક પ્રકારના કપિત બળને
માને છે. (૭) ચંદ્ર સ્વયંપ્રકાશિત નથી પરંતુ સૂર્યના પ્રતિબિંબિત પ્રકાશના (રીફલેકશન) કારણથી પ્રકાશિત દેખાય છે.
ચંદ્ર સ્વયં પ્રકાશિત છે. (2) ચંદ્ર, સૂર્ય, પૃથ્વી વગેરે પિતાની ધરી ઉપર ફરે છે. ] | જૈન દર્શન તે પ્રકારે માનતું નથી. (૯) સમુદ્રની ભરતીના કારણભૂત ચંદ્રના આકર્ષણને માને છે. | લવણ સમુદ્રમાંના પાતાળ કળસે
ના વાયુને કારણભૂત માને છે. ઉપર જણાવેલી મુખ્યત્વે ૯ તથા બીજી પણ કેટલીક માન્યતાઓમાં મેટા મતભેદ રહેલા છે. તે તે મતભેદની વિગતવાર વિચારણુઓ આ લેખમાળામાં ક્રમશઃ રજુ કરવામાં આવશે. ને તે પર વિસ્તારથી વિશદ વિચારણા કરવામાં આવશે. માટે અમારી સર્વ કોઈ વાચકોને નમ્ર વિન તિ છે કે, તેઓ આ લેખમાળાને ધ્યાનપૂર્વક અવગાહે ને જે કાંઈ જણાવવા જેવું જણાય તે અમને જણાવે. (ક્રમશઃ).
