________________
મધ્યપ્રાંતની પ્રાચીન જૈનપુરી-બુરહાનપુર
જરી સખની કારીગરી માટે પ્રસિદ્ધ પામેલું બુરહાનપુર શહેર મધ્ય પ્રદેશ ખાંડવા જીલ્લામાં તાપી નદીના કિનારા પર આવેલું છે. તેની પ્રાચીનતા ત્યાંના રમ્ય કિલ્લે, મહેલ, ગુરાડા વગેરે અનેક રથળા જોવાથી પુરવાર થાય છે, અહી પૂર્વે જેનાના લગભગ ૨૦૦-૩૦૦ ઘરો હતા, સા વરસ પહેલાં આ બુરહાનપુરમાં કુલ વસ્તી લગભગ એક લાખ માણસાની હતી. સંવત ૧૯૭૬ની સાલમાં ૭૨ હજારની કુલ વસ્તી હતી, અને હાલમાં પર હજારની કુલ વસ્તી ગણાય છે અને જૈનાની ઘણી જાહેાજલાલી હતી, આના પુરાવા તરીકે અહીં કાષ્ટ કારીગરીથી શાલતા ભવ્ય આલીશાન અઢાર જૈન દિશ તથા બીજા કેટલાક ઘર મર્દિશ વિદ્યમાન હતા, ત મદિરાની કારીગરી સુંદર હતી. તેમજ ચિત્રકામના આદશ નમુના રૂપે અહિં શ્રી મનમા હન પાર્શ્વનાથ ભગવાનના મંદિરમાં શ્રી સમે તરશીખરજી તીર્થાંના ચિત્રપટ હતા, તથા ત્યાંનુ કારીગરીપુર્ણ લાકડાનું સમવસરણ દનીય હતું પરંતુ વિક્રમ સંવત ૧૯૫૩ની ભયંકર આગથી ગામમાં લગભગ ત્રણ હાર જેટલા ઘરા બળીને ભસ્મ થયા હતા. તેમાં શ્રી મનમેહન પા નાથ ભગવાનનું આખું મંદિર પણ ભસ્મીભૂત થઈ ગયું. આ મ ંદિરમાં ત્રણત્રણ ચારચાર પુટ જેવડા ઘણા જિનબિ પ્રભાવિક અને પ્રાચીન હતા. આ મંદિર ગામમાં મોટામા મોટું ગણાતુ હતું. પ્રાચીન તીર્થ ગાઈડમાં પણ આ મંદિર સંબધી હકીકત છપાયેલ છે. આ મદિરના અગ્નિથી નાશ થતા અત્રેના શ્રાવક સઘ દરેક ખાખતમાં અવનતિને પ્રાપ્ત કરતા ગયા. ૩૦-૩૧ વર્ષ પૂર્વે શ્રાવકના ૫૦-૬૦ ઘરો હતા. તેમાંથી પણ હાલમાં ૧૫-૨૦ ઘરની સંખ્યા રહી છે અને પરિસ્થિતિ પણ ખારીક આવી છે,
પૂ. મુનિરાજશ્રી તત્ત્વવિજયજી મહારાજ
આ અઢાર મદિરાના વખતમાં બુરાનપુરમાં ઘણી જ જાહેાજલાલી ભેગવી રહ્યું હતું. એક તીર્થંસ્થાનના રૂપમાં લેખાતું હતું. પહેલા મહાન રધર જૈનાચાર્યાં અને મુનિપુંગવા અહિં વિહાર કરીને આવતા અને આ ગામને પાવન કરતા. તેમજ ચાતુર્માસ કરીને જૈન સમાજને ધર્મ– પદેશ આપતા હતા. તે સમયમાં અત્રે મેટા ચાર-પાંચ ઉપાશ્રયેા હતા. પરંતુ ચાલુ સૈકામાં આ તરફ મુનિવરોને વિહાર ઘા જ એ થવાથી અને અત્રે કાળચક્રનુસાર જેનાની આબાઢિ દિન-પ્રતિદિન કૅમ થવાથી સ૦ ૧૯૫૭ મા પૂ. મુનિરાજશ્રી હું સવિજયજી મ. ના હસ્તક અત્રેના શ્રી સ ંઘે મળીને અઢાર મંદિરનાં નવ મંદિશ કર્યાં હતાં. બાદ તે દરમ્યાન પણ જૈનાની વસ્તી નિર'તર ઘટતી જવાથી તે નવ દેરાસરાની વ્યવસ્થાને પણ અત્રેના સંઘ ન પહાંચી વળવાથી અને આશાતનાને ભય લાગવાથી સંવત ૧૯૭૪ માં મુનિરાજશ્રી જયમુનિજી મહારાજના ઉપદેશથી શ્રી સંઘે મળી નવ દેરાસરાનું એક દેરાસર કર્યાં. તે સમયે લગભગ ત્રણસે। જેટલા પ્રતિમાજી કચ્છ વગેરે દૂર દૂરના પ્રદેશોમાં જ્યાંથી શ્રી સંઘ ઉપર માગણી આવી ત્યાં માકલવામાં આવ્યા હતા. તેમજ સ. ૧૯૫૮ સાલમાં (૪૭૫) પેાણા પાંચશે ધાતુની પ્રતિમાજી પાલીતાણા મેાકલ્યા હતા.
સ’. ૧૯૭૬ની સાલમાં (૨૪) ચાવીસ પ્રતિમાજી ભાંડક તીથ માં લઇ ગયા છે. સવત ૧૯૭૩-૭૪ ની સાલમાં આ નવા દેરાસર માટે જ્યાં પહેલા ઉપાશ્રય હતા તે સ્થાને પાયે ખાદાવરાવી ખાતમુહૂર્ત થયેલ. મ ંદિરનું કામ પાંચ વર્ષાં ચાલ્યુ હતુ આ મ ંદિર સુંદર અને એક દેવ વિમાન જેવુ' શાલે છે, દેરાસર નકસી. પૂણ રમ્ય અને શિખરબંધી બધાયેલુ'
