________________
૮૯૪ઃ જ્ઞાન-વિજ્ઞાનની તેજછાયાઃ
આધ્યાત્મિક જીવનમાં પણ જે રોગ તેવી આપણે એટલા નિકૃષ્ટ થઈ ગયા છીએ કે દવા. નિશ્ચય નયને સિદ્ધાંત ઉગે છે એવી સર્વને ઉપકાર આપણે લે છે. સામે ઉપકાર ભ્રમણામાં પડીને કેઈ કેઈને ઉપકાર કરે નહિ? તે ભલે ન કરીએ પણ થયેલા ઉપકારને પણ એવા કૃતન જે આપણે બનીશું તે ભારે સ્વીકાર નથી. હાનિ થશે.
આ કૃતઘતા માનવભવની જબર નામેશી કૃતજ્ઞતા ગુણ અને પરોપકાર ગુણ સદ્વ્ય- છે, કાળું કલંક છે. ભવભ્રમણુનું બીજ છે. વહારને પામે છે, તેનાથી ગુરુ-શિષ્યભાવ, ઉપકારીના સહેજ પણ ઉપકારને કયારે ય પિતા-પુત્રભાવ, સ્વામી-સેવકભાવ, વગેરે સર્વ ગેપ નહિ, વિસર નહિ. સત્પરુષે ઉપકા વ્યવહાર સચવાય છે અને તેથી જ લૌકિક રીતે ઉપકાર કદી પણ ભૂલતા નથી તેને યથાલોકોત્તર માર્ગનું ધારણુ-પિષણ થાય છે. શકય બદલે વાળવાની સતત ચિંતા ધરાવે છે.
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ભગવતે પ્રત્યે સર્વ સમ- વાસ્તવિક રીતે ત્રાણમુકિત એ જ સંસારપણભાવ પ્રગટાવવા માટે નમસ્કારભાવ પ્રથમ મુકિત એટલે મેક્ષ છે. પગલું છે. અને નમસ્કારભાવ પ્રગટાવવા માટે
આપણુ પર સર્વશ્રેષ્ઠ ઉપકાર શ્રી તીર્થંકર કૃતજ્ઞતાભાવ પ્રથમ પગલું છે.
દેવેને છે. પરમસુખને મહામાર્ગ તેમણે દર્શાઅહંકાર ભાવને નાશ કરનાર નમસ્કારભાવ છે. છે અને નમસ્કારભાવનું બીજ કૃતજ્ઞભાવ છે.
વ્યવહારિક સંબંધેના સ્થૂલ ઉપકાર કરતાં મને જે કંઈ પ્રાપ્ત થયું છે, થાય છે, કશું આધ્યાત્મિક સંબંધના સુલમ ઉપકારનું મહત્વ જેટલું પણ-તે માટેની મારી કૃતજ્ઞતા અને અનંતું છે, તેથી શાસ્ત્રનું, ધમનું, સદ્દગુરૂઓનું કર્તવ્યરૂપે સર્વનું સર્વ હિત કરવાને ભાવ, તથા શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતનું વારંવાર બહુમાન મને વિશેષ પ્રાપ્તિને અધિકારી બનાવશે. કરવાનું કહ્યું છે.
કૃતજ્ઞતા અને પરાર્થતા અને ગુણે એક આયામ માગના સાધકના શ્વાસોશ્વાસમાં બીજાના પૂરક છે.
કૃતજ્ઞતા અને પરાર્થતા ગુણ વણાઈ જવા જોઈએ. ત્રણમુકિત એજ સંસારમુકિત
માનવતાના પાયા તુલ્ય આ બંને ગુણે શું આપણે આપણું ઉપર થયેલા, થઈ રહેલા વિના દિવ્યતાનું શિખર કઈ રીતે ચણાશે! ઉપકારો માટે સતત જાગૃત છીએ? અનંતા જીએ આપણું ઉપર અનંત ઉપકારો કર્યો છે. આ સંવેદના આપણે અનુભવીએ છીએ?
ગ પ્રદીપ માતાપિતાને ઉપકાર આપણને સ્પર્શે છે? માનવમોનાં સર્વ, અક્ષયન સરિતઃ | જે માતાપિતાને ઉપકાર નહિ સ્પશે તે ઉપ. નાર દરચો નૈવ, વારમાર્થ પ ણ છે. કારી ગુરૂ ભગવંતોને ઉપકાર કઈ રીતે સ્પર્શશે? શરીરમાં રહેલું ચોર જેવું આપણું મન
રસ્તે જતા માર્ગ બતાવનારને ઉપકાર સ્પશે આ જન્મમાં ઉપજિત કરેલ સવ પુય હરી છે,છા આપનાર વૃક્ષને ઉપકાર પશે છે? તરસ
લે છે, આવું આપણું પિતાનું જ મન (આત્મા) છીપાવનાર જળને ઉપકાર સ્પશે છે? ન ગણી સવથી જોઈ શકાય એવું હોવા છતાં કોઈથી શકાય એટલા ઉપકારે પ્રતિ પળે સવ ત પણ જોઈ શકાતું નથી. આપણને કરી રહ્યા છે.
અત્યાર સુધી આપણે જે કંઈ ઉપાર્જન
