________________
: કલ્યાણ: નવેમ્બર ૧૯૫૬ : ૬૧૫ :
અને મત્સર મહેદધિ સમી પત્ની હતી, આ સોમ- એક સમયે કેટલાક લુંટારૂઓનું ટોળું મેટા ધનની સંકરી જામતીની પ્રશંસા સાંભળીને બળી જ જતી. ઈચ્છાથી સંજમશેઠને ત્યાં લૂંટફાટ કરવા આવી ચડયું. લેવાદેવા વગર ઋજુમતીના ઉપર ભારે તેજોદેષ ઈર્ષ્યા, એ પણ ઋજુમતીના ત–બળથી કંઈ જ લૂંટી અદેખાઈ રાખતી અને એની પ્રશંસા સાંભળતા શક્યું નહિ અને ખાલી હાથે પાછું વળ્યું. આ કાનમાં ઝેર પડયું હોય એવી બે-બાવરી બની જતી બનાવેય પણ ધર્મ–મહિમા. પેલી ઈષ્યની અને એનાં છિદ્રો જેવામાં કાક-દષ્ટિ જેવી બની એારડી મસરની
તે રહેતી. પણ કંઇજ ભક્ષ્ય-શિકાર એને મલતું જ નહીં. મત્સર ધરવા લાગી.
-
એ બગાડી નિર્દોષ અને પવિત્ર જીવનમાં શું ચાંદું કે દૂષણ ઉપ- શકી નહીં. સાચે જ
પુણ્ય-તેજ પાસે લબ્ધ થાય? પણ સોમસુંદરી ભયંકર ડાકણની જેમ દેવો કે દાય નિ , ઓનું હૃદય પણ. ઋજુમતીની દુશ્મનાવટ રાખતી અને જ્યાં ત્યાં પ્રેમથી ઝૂકી પડે છે. જે અદની બિચારી અનિચ્છનીય વાતાવરણ પસારતી. પણ સૂર્યની જેમ સોમસુંદરી શું વિસાતમાં ? તેજસ્વી ઋજુમતીને કંઈજ એબ ન લાગી.
સંજમશેઠ અને ઋજુમતી જીવનને સાર્થક કરીને, ધર્મી ને ય આપત્તિને ઓળા ઉતરી જ આવે
અઢળક પુણ્ય-ગાંઠડી બાંધીને સમાધિથી કાલ કરી છે. પણ ધમના ધર્મ પ્રભાવથી આપત્તિ સંપત્તિના દેવલોકમાં દેવત્વ પામ્યાં. કૃત–પુણ્યને મૃત્યુ એ પણ રૂપમાં પટાઈ જાય છે. પૂર્વ-કૃત કર્મો ધમમાએનેય ' આગામી સુંદર અંદગીનું પહેલું પગથીયું જ છે ને ? ભોગવવાં તો પડે જ છે.
કાલા હૃદયવાળી, કાતીલ ભાવવાળી, ઈર્ષ્યાથી બળીને સંજમ શેઠના ઘરમાં એકાએક આગ સળગી.
ખાખ થતી, મત્સરથી મરણ-તુલ્ય વેદના અનુભવતી, ગામ-જને ચિંતાતુર બની ગયા “અહો ! આવા
ધર્મ-શ્રદ્ધા વિહુણી સોમસુંદરી બિચારી આર્તધ્યાન ધર્માત્માનેય કયાં વિકટ-સંકટ આવ્યું ? પેલી સોમસુંદરી
કરીને પાપની પોઠ શિર પર ઉઠાવી અહીંથી ભરીને, નાચતી કુદતી બેલી” જોયું ! મારા સતના પ્રભાવથી
કોઈ શ્રાવકના મુખથી મરતાં નવકારમંત્ર સાંભળતાં આ ઘર સળગ્યું છે. જુમતી દંભી છે. લોક–પૂજા,
મથુરા નગરીના જિતશત્ર રાજાને ત્યાં ચાર છોકરા સન્માન માટે તપને દંભ કરે છે. પણ નીચની મને
ઉપર પુત્રી તરીકે જન્મી. રથમાલા નિષ્ફળ જાય તેમ સોમ-સુંદરીની છાતી બેસી જાય એવો એક બનાવ ચમત્કાર રૂપ બન્યા. આગના અંતિમ–સમયે નવકારમંત્ર-શ્રવણના પ્રભાવથી ભડકા બહાર દેખાયા જાણે સઘળુંય બળીને ખાખ રાજ્ય-ભવન તે ભલ્ય પણ પૂર્વ—ભવનાં માઠાં કર્મ થઈ જશે એવી સૌને મને ખાતરી હતી; પણ આગ કંઈ છેડે છે ! અશુભ-કર્મ તે આત્માની સાથે જ તો વિજળીના બટન દબાવતાં પાવર અટકે તેમ આગ એકમેક થઇને મુસાફરના શરીરની જેમ ચાલે જ છે ને! અટકી ગઈ. અને શેઠના ઘરમાં કંઈજ નુકશાન ન એ રાજ્ય-ભવનમાં કુંવરી વયમાં વધી. અને રાજાને થયું. ઋજુમતીના તપોબલે અને પ્રતાપે આ ચમત્કાર પણ અનેક દુ:ખ-પરંપરાને ભેટો થતો ગયો. છે મને સૌને જોવા મળ્યો. લોકો પહેલાં કરતાં વધુ રાખેલી શનીશ્ચર-બાવાની મૂર્તિ ચારે બાજુથી છે , ઋજુમતીની કીર્તિ ગાવા લાગ્યા. મહાતપસ્વિની પહોંચાડે છે તેમ આ અશુભ-કર્મના કરે છે તરીકે એ પ્રજાતી થઈ. સોમસુંદરી બળીને સુકાં કુમારીએ પણ પોતાના પાપના પડઘા અહીં પણ લાકડા જેવી બની ગઈ, પાપાત્માઓની ઈચ્છાથી પાડવા શરૂ કર્યા. દુનિયા ચાલતી હોય તે ક્યારનેય સર્વનાશ થઈ જિત-શત્રુ રાજાને કોઈ શત્રુ રાજા સાથે એકાએક જાય. પાપીઓની ઈચ્છાઓ વાંઝણું સ્ત્રીની પુત્ર યુદ્ધ થયું. રાજાને ભારે હાર ખાવી પડી. અંગારે જન્મની મનોરથ-માલા જેવી અફલ જ હોય છે.'
જ્યાં હોય ત્યાં બાળે જ, તેમ પાપી જીવ જ્યાં જાય સંજમ શેઠનું ઘર સમૃદ્ધ અને જગપ્રસિદ્ધ એટલે ત્યાં દુ:ખ-દાવાનલ જ સળગાવે છે. રાજા હાર્યો.
