________________
શા
નિરપેક્ષ રાજ્ય ’ તરીકે ભારતને જાહેર કરવામાં આવ્યુ' છે, એટલે ભારતની સરકાર ભારતના પ્રધાન ધર્મ-હિન્દુ ધમતે, હિન્દુ સંસ્કૃતિને સીધી કે આડકતરી રીતે પ્રાત્સાહન ન આપી શકે, ન એવુ ભાવાત્મક વલણ દાખવી શકે. એવા અર્થે માજે લગભગ સાબીત થયા જોવામાં આવે છે. જયારે બીજી બાજુથી પાકીસ્તાનને ‘મુસ્લીમ રાજ્ય' તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું છે તે તે જ રીતે તે જાહેરાત અનુસાર ઇસ્લામી ધર્મના કાનુના અનુસાર તે રાજ્ય ચલાવાય છે, અને એ પ્રકારની જાહેરાત વારંવાર પાક. ડિયા, છાપાં તેમજ તેનામેની તકરારો પરથી સાંભળવા-જાણવા મળે છે અને તેમજ અની રહ્યું છે, તો પછી ભારતની સરકારે, ભારતના પ્રધાન ધર્મ પ્રત્યે અભાવાત્મક વલણ શાને દાખવવુ જોઇએ ? એ સમજી શકાતુ' નથી. શું એમ કરીને જગતની અન્ય પ્રજાઓના માનસમાં નિરપેક્ષતા અને તટસ્થ તાની છાપ પાડવાની ભાવના સિદ્ધ કરી શકાશે ? ગમે તેમ માનીએ પણુ આ પ્રકારનું વલણ ભારતની સંસ્કૃતિ માટે ખતરા રૂપ જ ગણુાય. દા. ત. સામ નાથ ' ( મ ંદિર )ના જીર્ણોદ્ધાર વખતે એવા આક્ષેપ ( જેને માટે ગેર’પ્રચાર શબ્દ જ યાગ્ય ગણાય ) થયેલા કે તેમાં સરકારને સંપૂર્ણ હાથ છે. જેના સરકારી પ્રકાશન ખાતાએ અને સો. સરકારના પ`તપ્રધાને રદીયા પશુ આપેલા કે ‘સરકારે તેમાં કશી નાણાંકીય મદદ કે કાષ્ટ પ્રકારને હસ્તક્ષેપ કરેલ નથી, ન કરી શકે. ' આ શબ્દ શું બતાવે છે ? ખરી રીતે તે ભારતની સરકારે ( અલબત્ત અન્ય ધર્મ પ્રત્યે પણ આદરની ભાવનાથી જ વવું જોઇએ) પણ હિન્દુધર્મ પ્રત્યે સીધું રચનાત્મક વલણ લેવુ જોઇએ. તેમ કરવામાં તેમની ક્રૂરજ સિવાય કશું નથી. અને નહિતર ભારત એનુ' આધ્યાત્મિક દેવાળું કાઢશે એમ કહેવામાં જરાય અતિશયોક્તિ ન ગણાય. દેશની આધ્યાત્મિક અધા ગતિના નિવારણ માટે બ્રાં પગલાં લેવાની તેમજ કાપણું દરજ્જાની મદદ કરવાની સરકારની ફરજ
@ શૌચરી ગય.
3% શ્રી
ગણાય. એ ક્રૂરજથી જો તે વાંચિત રહેશે તે એ ‘ અભાવાત્મક વલણુ ' રૂપી કાનુને ભારતમાં નિષ્ફળ જશે. શ્રી પ્રવીણચ', ટી. મહેતા
X
આત્મસાધનાના ઉત્તમ સમય— બ્રાહ્મમુહત
કાઇ પણ કાય માગ્ય કાળે કરવાથી વિશેષ કુળદાયક થાય છે. ખેતી કે વેપાર પણ અનુકૂળ માસમમાં કરવાથી જ સફળ બને છે, તેવી રીતે જીવનનુ' સ શ્રેષ્ઠ કાર્ય-આત્મસાધના કે જે પ્રતિદિન કરવાનુ હોય છે, તે દિવસમાં કયા સમયે કરવાથી વિશેષ ફળદાયક થાય એ વિચાર આપણા પ્રાચીન આર્ય મહાપુરૂષોએ સારી રીતે કરેલા છે.
હિંદુ કે મુસલમાન, જૈન કે બૌદ્ધ, ખ્રિસ્તિ કે પારસી, હરકેા ધર્મોનુયાયી હૈ, પણ આસ્તિક માત્રને આ વિચાર અતિ ઉપયોગી છે,
આત્મસાધના કહો કે પરમાત્માની ઉપાસના કહા તે એક જ છે. તેને માટે પૂર્વ મહષિઓએ બ્રાહ્મ મુહુ'ને સથી ઉત્તમ ગણ્યું છે. દિવસના ૩૦ મુહુતેમાં એગણત્રીસમું મુહુ` તે બ્રાહ્મમુહુ. એક સૂર્યોદયથી ખીજા સૂર્યોદય સુધીમાં ૩૦ મુહુર્તો પૂ થાય છે. એ રીતે .એક મુહુત` ૪૮ મિનિટનું હાય છે, અને સૂર્યોદયથી ૯૬ મિનિટ પહેલાં બ્રાહ્મ મુહૂત શરૂ થાય છે અને સૂધ્યિથી ૪૮ મિનિટ પહેલાં તે પૂર્ણ થાય છે.
અન્તર્મુખ બનવા માટે આ બ્રાહ્મમુના સમય ખૂબ સહાયક છે. તે સમયનું વાતાવરણુ બહુ શાંત અને પ્રસન્ન હોય છે. જગતના સર્વ ધાંધાય ત્યારે શમેલા હોય છે. દુરાચારી સ્ત્રી-પુરૂષા અને પાપાત્માએ પશુ તે સમયે નિદ્રાદેવીના ખાળે ઢળી પડયા હોય છે. ચાર લોકો પણ પોતાની પાપપ્રવૃત્તિ પતાવી દઇ, તે સમયે તે શાંત થઇ ગયા હોય છે, તે સમયે ત યોગી પુરૂષા અને સાધક આત્માઓ જ જાગ્રત હોય છે. એક કવિએ કહ્યું પણ છે કે
