________________
શ્રી કેશરીયાજી તીર્થ અને મુન્શીનું બંધારણ,
: ૩૦૯: દંડ કેસમાં દીગંબરીના વકીલ થઈને શ્રી મુન્શી ચારે બાજુથી વિરોધ ઉઠ્યો, એકલાં જૈનોને પધારેલા ત્યારથી આ તીર્થ અને તેની મિલ્કત નહીં, પણ મેવાડની સમસ્ત પ્રજાને, કે અમારે વિગેરે તેમની દાઢમાં હતી. ફરી વિદ્વત્તાને તો મેવાડના હાથને સુકે રેટલો ભલે હોય, અહાને હિંદી સાહિત્ય સંમેલનના પ્રમુખ પણ પરદેશી આવી, અમારી સંસ્કૃતિને નાશ તરીકે ઉદેપુરમાં આવી, અત્રેના ધર્મિષ્ઠ, ઉદાર- કરનારૂં ભપકાબંધ બંધારણ નહિ જોઈએ. દિલના કૃપાલ મહારાણા ભુપાલસિંહને સદરહુ મહારાણાશ્રીએ પણ ધમપ્રજાને વિરોધ હકીકત જણાવી, અને નિવેદન રૂપે બહાર ધ્યાનમાં લઈ તા. ૧૧-૧૦-૪૭ ના રોજ પાડી, ત્યાં તે જેનોને ચોમેરથી મકકમ રીતે વિધાનમાં સુધારો કરી, ધર્મવિરૂદ્ધ દેવ અને સખ્ત વિરોધ ઉઠયે,
ધર્માદા દ્રવ્યનું જે જે ખાતાનું હશે, તેજ મેવાડના મહારાણુઓ તો વંશપરંપરાથી મુજબ ખર્ચાશે અને સંરક્ષણ થશે, તેમ જાહેર ચુસ્ત હિંદુ, તપગચ્છના શ્રાવકને અને ધર્મા- કરી સાચી ધર્મપ્રિયતા બતાવી આપી છે. વલંબી પ્રજાને સંતોષનારા હતા, અને છે. આ બાજુ બંધારણના આધારે મુન્શી ભામાશાહ અને પ્રતાપરાણાના અખુટ ત્યાગ ફાઈનલ કોર્ટના વડા જડજ થઈને અગાઉથી બલથી મુસલમાની રાજ્ય જેવા ભયંકર આક્ર- નક્કી કરી રાખ્યા મુજબ તા. ૧૫-૧૦-૪૭ ના મણે સામે પણ પિતાની ટેક અખંડ રાખ- અગીઆર વાગ્યાની ગાડીમાં પધારે છે. ઉતારો નાર પ્રજાને સંતોષવા ઉદારદિલનાજ હાય લેતાંની સાથે એફદ્રા એરડીનરી ગેઝેટથી, એટલે મહારાણાશ્રીએ વર્તમાનમાં જે પ્રજા- પિતાનું કરેલા પર પાણી ફરી ગયું, એટલે તંત્ર રાજ્ય વહિવટને વંઠેલ કુંકાએલ તેને સીધા રાજકુમાર સાહેબ પાસે અને દરબારશ્રી સંતોષવા દરબારશ્રીએ મી. મુન્શીને સલાહકાર પાસે પહોંચી ગયા, પણ હવે દરબારશ્રીને આ નીમી બંધારણ ઘડવાનું કામ સોંપ્યું. બંધારણ રચતું ન હતું એટલે શ્રીયુત મુન્શી
બંધારણમાં પહેલેજ ઝપાટે મેવાડના પાંછ-છ કલાક ઉદેપુરમાં રહી સાંજની ટ્રેને ગૌરવ સમ–કીર્તિવંત ઝળહળતા હિંદુ અને પાછા ફર્યા. અંતે “ધર્મનો જય અને પાપને જૈનતીર્થો શ્રી એકલીંગજી, જગદીશજી, શ્રી ક્ષય” એ ઉકિત ચરિતાર્થ બની, અને મેવાકેશરીયાજી આદિ મંદીરની મીલ્કતથી પ્રતા૫ ડના ધર્મ પ્રતાપી મહારાણાએ, મેવાડની ધર્મવિશ્વ વિદ્યાલય ઉભું કરી, શ્રી માલવીયાજીએ ભૂમિમાંથી પિતાના સલાહકાર તરીકે છૂટા બનારસ હિંદુવિશ્વવિદ્યાલય કરી, અથાગ પ્રયાસ કર્યા અથવા તો થયા. સેવી યશ ખાટી ગયા, તે સસ્ત યશ ખાટવા આ રીતે હાલત શ્રી કેશરીયાજી તીર્થનું બધી મિત્તે પ્રતાપવિશ્વવિદ્યાલયને કલમની પ્રકરણ સંકેલાયું છે, પણ જૈન સમાજે શમશેરથી હવાલે કરી દીધી શ્રી મુન્શીજી જાણતા ઉંઘમાં રહેવાનું નથી. હજુ તીર્થ સંબંધિ હશે કે, મેવાડની પ્રજા એટલે અજ્ઞાન, ગાડ- ઘણું વાંધાઓ ઉભા છે તેને વહેલીતકે ઉકેલ રીયા ટેળાંની માફક અણસમજુ છે. એટલે લાવી, શ્રી કેશરીયાછતીર્થના હક્કો જૈન શ્વેતાઈગ્લીશમાં બંધારણ તૈયોર કરી બહાર પાડયું બર મૂર્તિપૂજકના સાબુત અને કાયમ રહે છતાં કઈ મળશે તેની શું ગણત્રી? તેવાં પગલાં લેવાં જોઈએ.
