________________
પ્રભુ મહાવીરના સમયમાં દિગંત વ્યાપી જૈનધર્મ પૂ આ. વિજયજીવનતિલકસૂરીશ્વરજી મહારાજ
પ્રાચીન ઇતિહાસ અને નાગમેના પાઠે શ્વેતાં વિદ્વાનાને એ નિશ્ચિત થઈ ચૂકયું છે કે, પ્રભુ મહાવીર પરમાત્માએ પેાતાના પાદ-કમળેાથી બંગાળની ભૂમિને પવિત્ર બનાવી હતી, પેાતાની અતિશયમયી અમૃત-સહાદર વાણી દ્વારાએ, આજ ક્ષેત્રની જનતાને જૈન ધર્મનાં અણુમેાલાં રહસ્યા સમજાવી, જૈનધર્મની પરમ ઉપાસક બનાવી હતી. વિકાસની ટચે પહોંચેલા પ્રભુના જ્ઞાનયેાગે હજારા વ્યક્તિને ત્યાગી બનાવી પ્રભુ મહાવીરસ્વામીના શાસન સ્થાપન સમયે અને સ્થાપન બાદ પ્રભુ શાસનમાં બીજા છ પ્થા ચાલતા હતા, તેમાં બૌદ્ધના ધર્મોનુયાયીઓને પણ સમાવેશ થાય છે: બુધની પ્રભા તરુણ હતી ત્યારે પ્રભુ મહાવીરને જન્મ થયા હતા. મુદ્દની ઉંમર સા વર્ષની હતી ત્યારે પ્રભુએ દીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી. શુદ્ઘના જ્યારે કાલધમ થયા ત્યારે પ્રભુ સત્ય તત્ત્વા સમજાવી જનવને આત્મવિકાસના પંથમાં ચેાજી રહ્યા હતા. લાખ્ખા માનવેાને ટુંક સમયમાં જ પ્રભુએ જ્ઞાનપ્રભાના પરિબળે જૈનધર્મમાં સુસ્થિર કર્યાં હતા. મુદ્દના કાળ કર્યાં પછી ચૌદ વષે પ્રભુ નિર્વાણુ પામ્યા હતા. પ્રભુનાં ચાતુર્માંસા બંગાળની તરફ જ થએલાં છે. જનતાએ પણ સૌભાગ્ય માની પ્રભુના ઉપદેશ વધાવી લીધેા હતેા. પ્રભુનાં ચેામાસાનાં ક્ષેત્રાની યાદી; અસ્થિગ્રામ, ચ’પાનગરી, વૈશાલી, વાણિજ્યગ્રામ, રાજગ્રહી, ભદ્રીકા, આલબીકા, સાવથી, વજ્રભૂમિ, અપાપાનગરી, આ ક્ષેત્રે પ્રભુનાં ચેામાસાનાં હતાં. બેંતાલીસ ચેામાસાં ઉક્તક્ષેત્રામાં પ્રભુનાં થયાં છે. ઉક્ત ચાતુર્માંસાની યાદીના ક્ષેત્રોથી એ સાબીત થાય છે કે, પ્રભુ મગધ તર જ વધુ વિચર્યા છે અને જૈન ધર્મનું વસ્વ મજબૂત કર્યુ. કેવળી થયા બાદ રાજવી તરીકેના પહેલા સાથ રાજા શ્રેણિકના મળ્યા હતા. પ્રભુ પ્રત્યે શ્રેણિક રાજાને અચલ સ્નેહ અને શ્રદ્ધાબળે રાજગૃહી પ્રભુધમ પ્રચારનું કેન્દ્રસ્થાન બન્યું હતું. પ્રભુના
ધીરે ધીરે
ર
પ્રતાપે આ પ્રદેશમાં ક્રાડા જૈને અન્યા; તેમાં અનેક રાજવીએ સંપ્રતિ, મહારાન્ત વિક્રમાદિત્ય, મહારાજા કુમારપાલ આદિ રાજાએના રાય—કાળમાંય જૈનધર્મ પુષ્ટાંગ ની કુલ્ચા, ફાલ્યા હતા. તે તે કાલના રાજવીઓના ધર્મોપદેશક ધર્મગુરુઓ પણ જબ્બર પ્રભાવક અને જ્ઞાન ભાનુસમા થઇ ગયા. ઉક્ત રાજવીગણે સ્વ અને ઉભયના દેશમાં જૈનધર્મના ડકા વગાડયા. અહિંસાના મધુરા નાદે ગુંજાવ્યા. અનેક આત્માએને ધર્મના માર્ગોમાં સુસ્થિત બનાવ્યા. અખિલ ભારતભૂમિ જૈન મદરાથી લગભગ મ`ડિત બની ચૂકી હતી. અન્ય મિથ્યાદર્શનિકાના પરિતાપેા પણ આ સમાજે ઠંડા કલેજે સાંખ્યા પણ સત્તા અને પ્રેમ આ ઉભયના મેળે બધુંય સમાવી દીધું હતું. આ સમયેામાં જેમ અન્ય દનિકાના હુમલાએ હતા તેમ પારસ્પટિક ગચ્છ ભાગેા (ભેદેશ) પણ હતા. મતવ્યભેદેશનાં 'મંડાણા પણ હતાં. છતાંએ શાસનપ્રભાવક આચાર્યોએ એ બધું અવગણીને માત્ર કલ્યાણવાંચ્છુ બનીને શાસન પ્રભાવના સુપ્રવાહે વહેંવરાવી દીધા. ગુરુદેવ હેમચંદ્રાચાર્ય ભગવાનના અનન્ય ઉપાસક કુમારપાળ મહારાજાના રાજ્યકાળ જૈન ધર્મીઓનું એક સામ્રાજ્ય તંત્ર હતા પણ તે સૌના અસ્ત થતાં જ એ જ રાજવીની ગાદીના માલીક અજયપાલ તેજ મહારાજાની કીર્તિને કલકિત કરવામાં સ્વકવ્યુ સમન્યા. વિધર્મીઓનુ શસ્ત્ર બન્યા અને હારા જૈનમદિરા અને જૈન ધર્મીઓને એ નરાધમ રાજવીએ નામેાશી લગાડી. ચૂસ્ત જૈનધર્મી મહામાત્ય આત્ર જેવાઓએ પણ ધર્મ માટે જ આ પાપીના હાથે પ્રાણ ખાયા. હાહાકારના વિષમપવન ચારે દિશામાં વાયા, બાદ કાંક સાન ઠેકાણે આવતાં અજયપાલ સમન્યા હતા ! આજે કુમારપાલ જેવા રાજવીએની સત્તા આપણી પાસે નથી. છતાંય તેએએ કમ્મર કસીને સર્જેલી અહિંસાની વા દિવાલેા જરૂર રહીજ ગઈ છે. પશુપ માં તેમજ જૈનાના અન્ય પર્ધામાં
