________________
પરિશિષ્ટ
પૃથ્વીભૂત | હાડકા-માંસ વિગેરે કઠણપદાર્થો || R |મૂલાધાર પિત્ત
બનાવવા જલભૂત | લોહી-થુંક-પરસેવો-પેશાબ-પ્રવાહી સ્વાધિષ્ઠાન |શ્વેત અગ્નિભૂત શરીરની ગરમી જાળવી રાખે | મણિપૂર ગુલાલ વાયુભૂત | શ્વાસોચ્છશ્વાસ-વાયુ-શરીરની ક્રિયા કરી મેં | અનાહત નીલ આકાશ | શરીરનાં પોલાણ ભાગ | |વિશુદ્ધ વાદળી,બ્લ્યુ
તે તે તત્ત્વનાં મંત્રાલરોનું તે તે સ્થાનોમાં ધારણા કરીને જાપ કરવાથી શરીરનું સ્વાથ્ય સુધરે છે.
આ શરીરમાં ૧૦ ઈન્દ્રિયો છે. તેમાં છે, ધમનીઓ ૨૪ છે, પુરૂષની ૫ જ્ઞાનેન્દ્રિ અને ૫ કર્મેન્દ્રિય છે. માંસપેશીઓ ૫૦૦ છે અને છિદ્રો ૧૦ છે, ૫ જ્ઞાનેન્દ્રિય સ્પર્શેન્દ્રિય (ચામડી), સ્ત્રીની માંસપેશીઓ પ૨૦ અને છિદ્ર ૧૨ રસનેન્દ્રિય (જીભ), ધ્રાણેન્દ્રિય (નાક). છે, મસ્તકની બખોલમાં બે મગજ અને ચક્ષુરિન્દ્રિય (આંખ), શ્રોતેન્દ્રિય (કાન) ધડ નીચે છાતીની બે બખોલમાં જમણામાં ૫ કર્મેન્દ્રિય ઃ હાથ, પગ, વાણી, ગુદા
ર ફેફસા – ડાબી બખોલમાં હૃદય છે, આ (મળત્યાગની ઈન્દ્રિયો-ઉપસ્થ (ગુપ્તાંગ)
* ત્રણે અવયવો આખા શરીરનાં પ્રાણ છે.
આ ત્રણ માંથી કોઈપણ એક બખોલના જ્યાં સુધી બધી ઈન્દ્રિયો કાર્યક્ષમ હોય અવયવમાં તકલીફ થાય તો શરીરમાંથી ત્યાં સુધી જ દેહનો વ્યવહાર બરોબર ચાલે પ્રાણ જતો રહે છે. આવું તો ઘણું બધું છે. તેમાં ખોડખાંપણ આવે તો વ્યવહારમાં શરીરમાં છે. આ શરીરમાં કુંડલિની શક્તિ અને મુશ્કેલી ઉભી થાય છે.
૯ ચક્રો છે જે વિભાગ ૧ માં બતાવેલ છે. ભોગ-ઉપભોગમાં પાંચ ઈન્દ્રિયોનાં ભૌતિક શરીરને નાડીયંત્ર કાર્યક્ષમ વિષયોની તૃપ્તિ અને તેના દ્વારા અનુભવાતી બનાવે છે. શરીરમાં લોહીનું Circulation ક્ષણિક માનસિક ઉત્તેજના એજ સંસારી સુખ ભ્રમણ-સંચારણ આદિ ક્રિયા આ નાડીઓ છે. આ પાંચે ઈન્દ્રિયોમાં વિષયોને જીતવા કરે છે. શરીરમાં ટોટલ રૂાા લાખ નાડીઓ એની ઉપર કાબુ મેળવવો તેને “ઈન્દ્રિય (નાની મોટી નસો શિરા-ધમનીઓ) છે. જય' કહે છે. બીજું પણ ઘણું બધું છે – જેમાં મુખ્ય ૧૪ નાડી (નસો) છે. હાડકાં-માંસ-મેદને બાંધતી ૯૦૦ નાની (૧) ઈડા (૨) પિંગલા (૩) સુષુમ્મા નસો છે, જોડતા સાંધા ૨૧૦ છે, હાડકા (૪) ગાંધારી (૫) હસ્થિજિહ્વા (૬) કુહૂ ૩00 છે, મર્મસ્થાનો ૧૦૭ છે, શિરા ૭00 (૭) સરસ્વતી (૮) પૂષા (૯) શંખિણી
ના
