Jain_Satyaprakash 1949 10

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 10

૨]
શ્રી જૈન સત્યપ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૫
-
લખાણને આજુએ રાખીને પણુ, સાહિત્ય અને સંસ્કારનાં ઢેલનેા'નુ' એ લખાણ જરૂર વાંચી જુએ; અને એ અંગેના પેાતાના અભિપ્રાય જાહેર કરે.
[‘જૈન' તા. ૨–૧૦-૪૯ પત્રમાંથી ઉદ્ધૃત ]
[3]
પ્રતીકારની પેરવીનાં મુળ
'
નવી દિલ્હી રૂઢિ પર શુક–વિજય'નાટક પ્રસારિત કરવામાં આવેલુ, તેમાં ઐતિહાસિક તથ્યાને તાડી-મરાડી જે સ્વરૂપ આપવામાં આવેલુ' તેથી જૈન મધમાં સર્વત્ર ધૃાની ભાવના ફેલાઈ ગઈ હતી. તેના વિરાધ કરતાં રક્રિયા અધિકારીનુ ધ્યાન આકર્ષિત કરવામાં આવતાં બ્રાડકાસ્ટિંગ વિભાગના મંત્રી શ્રી આર. આર. દિવાકર તપાસ કરવાનું આશ્વાસન આપ્યું હતું. તે પછી તા. ૨૧ સપ્ટેમ્બરના રોજ ઉત વિભાગના મદદનીશ સેક્રેટરી શ્રી એચ. પી. કાલેના પત્ર આવ્યે, જેમાં જણાવવામાં આવ્યુ` કે, ‘શકવિજય' નાટકથી જૈન સમાજની ધાર્મિક ભાવનાને આધાત પહેચ્યા છે, એ ખીના દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે. આથી ભવિષ્યમાં કાઈ પણુ નાટક કે અભિનય રઢિયા દ્વારા પ્રસારિત કરવામાં નહિ આવે જેથી કાઇ પણ સોંપ્રદાયની ભાવનાઓને આધાત પહોંચે— એ વિશેના આદેશ કરવામાં આવ્યા છે. [જૈન સદેશ' તા. ૨૯૯ ૪૯ પરથી ] કબળ અને અભિનવ તત્ત્વદર્શન અપભ્રંશના કવિઓને વિસ્તરણ કરવા આપણા માટે હાનિકારક વસ્તુ છે. આ જ કવિ હિંદી દ્વાવ્યધારાના પ્રથમ સ્રષ્ટા હતા. તેઓ ધેાષ, ભાસ, કાલિદાસ અને ખાણુની કેવળ એ'ઠી પતરાળી નહાતા ચાટતા, પરંતુ તેમણે એક ચાગ્ય પુત્રની માક આપણા કાવ્યક્ષેત્રમાં નવું સર્જન કર્યુ છે. નવા ચમત્કાશ અને નવા ભાવેા પેદા કર્યાં છે; એ સ્વયંભૂ ( જૈન કવિ) આદિની કવિતાથી સારી રીતે માલમ પડી જશે. નવા નવા છંદોની સૃષ્ટિ કરવી તેમાં તે તેમનુ અદ્ભુત કવિત્વ છે. દોહા, સારા, ચાપાઈ, પય આદિ કેટલાય સેકડા નવા નવા છંદોની તેમણે સૃષ્ટિ કરી, જેને હિંદી કવિઓએ બાખર અપનાવ્યા છે; જો કે બધાને નહિ, એ આપણા વિદ્યાપતિ, ખીર, સૂર, જાયસી અને તુલસીના જ ઉજીવક અને પ્રથમ પ્રેરક રહ્યા છે. તેમને ખેાડી દેવાથી વચલા માળમાં આપણને ઘણી હાનિ પહોંચી છે અને આજે પણ એની સભાવના છે.
અપભ્રંશના કવિએાનું સ
માપા મધ્યકાલીન કવિએએ અપભ્રંશના કવિએશને ભૂલાવી દીધા છે, તે પ્રેરણા લેવા લાગ્યા કેવળ સંસ્કૃત કવિએથી. સ્વયંભૂ આદિ કવિએ આપણી પાંચ સદીમાં કેવળ બ્રાસ નથી કાપ્યું. તેમણે તા કાનિધિને વધુ સમૃદ્ધ, ભાષાને વધુ પરિપુષ્ટ કરવાનું જે મહાન ક્રાય' કર્યુ છે, આપણા સાહિત્યને તેમનુ જે ઐતિહાસિક દાન છે, તેને ભૂલાવીને—શૃંખલાને છોડીને—સીધો સંસ્કૃતના કવિ સાથે સંબંધ સ્થાપિત કરવા એ આપણા સાહિત્ય અને હિંદી ભાષા તેને હાનિકર સિદ્ધ થયા છે. અમે સંસ્કૃતના કવિઓ સાથે સબંધ જોડવાના વિરોધી નથી, પરંતુ અમને આ વચ્ચેની કડી જે આપણી પેાતાની કડી છે—તેને લેતાં સંસ્કૃતના પ્રાચીન કવિ સાથે જોડવા જોઈશે, ત્યારે જ આપણે ઐતિહાસિક વિકાસથી પૂરેપૂરા લાભ ઊઠાવી શકીશું.
[ શ્રી રાહુલજી–સાંકૃત્યાયન કૃત હિંદી કાવ્યધારા માંથી 1