Jain_Satyaprakash 1949 10

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 23

અંક ૧ ] હીરસૌભાગ્ય મહાકાવ્યને પૂર્વભવ
એક સમય એ હતો કે સારામાં સારે વિદ્વાન પણ પૂર્વગ્રહને લીધે જેન ગ્રંથ કે બૌદ્ધ ગ્રંથને હાથમાં લેતાં અચકાતે હતા. આજે એ પૂર્વગ્રહને કામવાદને કે પરધમ તેજોદષનો યુગ ઓસરવા લાગ્યા છે, તેથી વિદ્વાને જૈન સાહિત્ય બહ સાહિત્ય કે વૈદિક સાહિત્યને આર્યાવર્તનું સાહિત્યધન માની તેના વિકાસ માટે પ્રયત્નશીલ બન્યા છે. આ સમયે જૈન વિદ્વાનોએ જૈન સાહિત્યને સૌ કોઈ લાભ લઈ શકે એવા સ્વરૂપમાં જનતાની સામે ધરી દેવું જોઈએ અને એમ થાય તો જૈન સાહિત્યના આવાં તેજસ્વી અનેક અણમૂલ રને પિતાના કિરણથી આર્યાવર્તની આધ્યાત્મિક મહત્તામાં નવું ચેતન પૂરશે.
૫. દેવવિમલ ગણુએ હીરસોભાગ્ય બનાવી હિંદના સાહિત્ય જગત પર માટે ઉપકાર કર્યો છે, તેમનું એ હીરસોભાગ્ય મહાકાવ્ય આજે આપણી પાસે ઉપર કરેલ વર્ણન પ્રમાણે વિદ્યમાન છે.
હવે આપણે મૂળ વાત પર આવીએ! આપણે પ્રસ્તુત લેખનું મથાળું બધું છેહીરસૌભાગ્ય મહાકાવ્યને પૂર્વભવ.'
આ મથાળું જોતાં સૌ કોઈ પ્રશ્ન કરશે કે, મનુષ્યને પૂર્વભવ હોય? પશુ, પક્ષી, દેવ, નારકી વગેરેને પૂર્વભવ હોય એ તો સમજાય તેવી વાત છે પરંતુ કેઈ ગ્રંથને પૂર્વભવ હોય ખરો ?
આવા પ્રશ્નનો ઉત્તર નકારમાં જ અપાય, પરંતુ કેટલીક વાર એવું પણું બને છે કે, અમુક ગ્રંથ એક જ ગ્રંથકર્તાના હાથે નવાં નવ રૂપાંતર પામી આખરે એક ચોક્કસ રૂપે આપણી સામે રજુ થાય છે.
એ ચેકસ રૂપે રજુ થએલ ગ્રંથને આપણે અમુક નામે ઓળખીએ છીએ અને એ બરાબર છે પરંતુ તેનાં જૂનાં જુનાં પૂર્વ રૂપોને આપણે પૂર્વભવ તરીકે ઓળખીએ તો તેમાં કંઈ અતિશયોક્તિ નથી; એ પણ વ્યવહારસંગત વસ્તુ છે. હીરસૌભાગ્ય મહાકાવ્યનું પણ એમ જ બન્યું છે.
આપણે ઉપર જઈ ગયા તે ૫. દેવવિમલ ગણીએ હીરસૌભાગ્ય કાવ્યને તૈયાર કરેલ અંતિમ શબ્દદેહ છે, જે શરૂઆતના કાવ્ય શબદદેહથી ઘણું જ પલટો ખાઈ આપણું સામે રજુ થયો છે. આ સ્થિતિમાં તે કાવ્યને શરૂઆતને શબ્દ દેહ મળે તે તેને આપણે શું કહી સંમેધીએ ?
પ્રાચીન ભંડારાના ઉપલબ્ધ પ્રમાણેથી જાણવાનું મળે છે કે, ૫. દેવવિમલ ગણીએ પ્રથમ “હીરસુંદર કાવ્ય” બનાવ્યું હતું અને પછી તેમાં ખૂબ જ પરાવર્તન કરી “હીરસૌભાગ્ય” નું ઘડતર કર્યું છે. વાંચક સમજી ગયા હશે કે, આ હીરસુંદર કાવ્યું તે હીરસૌભાગ્ય મહાકાવ્ય પૂર્વ દેહ યાને પૂર્વભવ છે. તે બનેની એકતા અને પૂર્વાપરતા નીચે પ્રમાણે મળે છે.
ઈડરમાં શ્રીવેતામ્બર જૈન સંઘને શ્રીમકમલલબ્ધિસૂરીશ્વર શાસ્ત્ર સંગ્રહ છે; તેમાં ટિપ્પણ યુક્ત હીરસુંદર કાવ્યને પ્રથમ સર્ગ છે, જેને હસ્તલિખિત પ્રત ન. ૯૮૯