________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[૪૨]
શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ ૩
૧૨ ડિસેમ્બર–અસલી રીતે દસમે મહિને. દિવસ ૨૮.
જૈન આગમમાં બાર મહિનાનાં પ્રીતિવર્ધન વગેરે નામે મળે છે તે સાર્થક નામે છે. અને અર્વાચીન પંચાંગમાં કાર્તિક વગેરે નામે છે તે પણ પૂનમ અને નક્ષત્રના
ગને સૂચવનારાં સાર્થક નામ છે. આ જ રીતે જાન્યુઆરી વગેરે નામમાં પણ કોઈ પણ પ્રકારનું અર્થસૂચન ન હોય એમ બને જ કેમ ? 1 ભાષા શાસ્ત્રીઓ માને છે કે આર્યાવર્તની પ્રાચીન ગણાતી સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષા અને રેમની પ્રાચીન ભાષામાં નીટને સંબંધ છે. આ હિસાબે “જાન્યુઆરી” વગેરેને સંસ્કૃત, પ્રાકૃત કે તેના નિકટવર્તી શબ્દો માની લઈએ તે તે નામમાં પણ કાળ પર વ્યક્ત કે અવ્યકત ભિન્ન ભિન્ન અર્થસૂચન મળી શકે છે, તે આ પ્રમાણે :
જાન્યુઆરી–મુના-રજૂ આકાશગંગાની રેતી દેખાય તેવો કાળ. ફેબ્રુઆરી–-ગુઝા-૨ (રા) ફાગ રાગ ગાવાને આરંભ કાળ. માર્ચ– માર્ (માજિ) કિરણેને તપવાને પ્રારભ કાળ. એપ્રીલમપૂ-૪ પાણીને ગર્ભ રહે.
મે– (મા) મેઘને ઉદ્દગમન કાળ, મેઘને મદ (વૃદ્ધિ) કાળ. મg ( મત) બુદ્ધિ પૂર્વકનાં કાર્યો કરવાને કાળ. વિવાહ પ્રતિષ્ઠા આદિને વખત.
જુનઝુન (ક) મેટા દિમાનવાળા મહિને જુલાઈyય (નઇ+સાક) વર્ષાકાળ.
ઓગસ્ટ-૩-જાતિ(-weત) પાણીથી આચ્છાદિત કાળ. 1 + સત્ત ઝાડ-પહાડને ઢાંકનારો વર્ષાકાળ. સાત અગસ્તના તારાને સૂચવનારો મહિને. મોટે ભાગે આ મહિનાના અંતે અગસ્તોદય થાય છે.
સપ્ટેમ્બર -સતાંવર જેમાં છુટા છુટાં વાદળાં હોય તે કાળ. ( છાંવ-સફેદ વાદળાં) સીતાર–સફેદ વાદળાં–સફેદ આકાશ. (સૌvતાં-વરસીપ-છીપને મહિને.)
એકબર– તો-યર પ્રવાસને કાળ. સારાંવર આછી ઘટાવાળા કાળ. નવેમ્બર–નવાંવર નવું આકાશ. ડીસેમ્બર–રારંવર દશ્ય આકાશ-સ્વચ્છ આકાશ.
યદ્યપિ ઉપલબ્ધ વ્યાકરણથી ઉપર લખેલી વ્યુત્પત્તિ સાધવી મુશ્કેલ છે તથાપિ તે તે મહિનાનાં નામમાંથી મળતું અર્થસૂચન વ્યાજબી છે એમ સે કઈને કબુલ કરવું પડે એમ છે.
રોમના રાજા ન્યુમાએ ઉપર પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન નામવાળા બાર મહિના બનાવી ૩૫૫ દિવસનું વર્ષ નકકી કર્યું. પરંતુ વાસ્તવિક રીતે એક વર્ષમાં લગભગ ૩૬૫ દિવસ
૨ સિતાંવર–શ્વેતાંબર જેનું વાર્ષિક પર્વ “સંવત્સરી”મેટ ભાગ આ સપ્ટેમ્બર મહિનામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
