________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૨
શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
ચૌદમી અને પંદરમી સદીની ‘ ગુજરાતી કળા'નું મૂલ્યાંકન કરતી વખતે એ ભૂલાવું ન જોઇએ કે આપણે વ્યાપક ચિત્રકળાના અસાધારણ રસિક સ્વરૂપના સંપર્કમાં છીએ, તે વખતે અમદાવાદના અગાઉના પાટણુના ભવ્ય દરબારામાં કઈ કળા હતી તે નક્કી કરવા આપણી પાસે સાધન નથી. પણ જો તે સિદ્ધરાજ જયસિંહ અને ગૂજરેશ્વર કુમારપાલના ભવ્ય અવશેષોના ધારણની હોય તો એ અજંતા અને બાગનાં ભિત્તિચિત્રાત મહાન શૈલીની હાવી જોઈ એ. આપણને તે સમયની ઘેાડીએક છત્ર મળી આવે છે એક કુમારપાલની, બીજી ગૂર્જર કવિ ભાલણની —જે ઉચ્ચ વિકાસ પામેલી દરબારી કલા અને શ્રીમંત મધ્યમ વર્ગને માટે બનાવેલી કૃતિ વચ્ચેના ભેદ દર્શાવનારા રસિક નમૂના છે.”
www.kobatirth.org
""
k
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“ કલ્પસૂત્રેા અને વસંતવિલાસની કળાને, કલ્પનાને ગમે તેટલી લંબાવીએ તેા પણ અતિ આધ્યાત્મિક ' અગર ‘ અતિ સિદ્ધવિધાન ' કળા કહી શકાય તેમ નથી. મેગલ સમયમાં થએલા ઉત્થાન પહેલાંની પડતીની છેલ્લે ભૂમિકાની કળા છે. સારા કાગળ અને પુષ્કળ સાનેરી સજાવટ એ એનાં લક્ષણા છે, પરંતુ ભાવદર્શીન, ચલન અને વિધાનનાં લક્ષણેામાં હીન છે અને સામાન્યતયા સુંદરતા અને આકષણવિદ્યાણી છે. એ ભાવદર્શીનની સહૃદયતા અને ચલન સામર્થ્યના ગુણેથી એપનું પ્રાથમિક સ્વરૂપ નથી પણ કલ્પનાવિહાણા, પુણ્યની વાંછનાવાળા અને પેાતાની રીતે કળા અને વિદ્યાને આશ્રય આપનારા અને પૈસાના મૂલ્યને ન ભૂલનારાથી પોષાયેલી અને ઉત્તેજાએલી કળા છે : મે પ્રજાવાદના ભારાતા, અનિશ્ચિત રાજકીય સ્થિતિના, ધાર્મિક પ્રશ્નાવલિના, અને સામાન્ય અશાંતિને યુગ હતા કે જે એક સદી પછી મોગલાના મહાન્ યશરૂપ વિસ્તૃત સ્વરૂપના ભારતીય સસ્કૃતિના ઉત્થાનમાં પરિણમ્યા.”
શ્રીયુત મહેતા જેવા પ્રખ્યાત કલા—મીમાંસક ચક્રમા અને ‘ ગુજરાતી કળા’તે માટે પૂરેપૂરી તપાસ કર્યા વિના ઉપરના શબ્દોને પૂર્વગ્રહ માત્ર રજુ કરે છે.
ઉપરાંક્ત ગ્રંથના પાના ૩૩ ઉપર તેઓ સંખ્યાબંધ સચિત્ર જૈન ગ્રન્થા અને વસવિલાસનાં મને લાગે છે કે ડો. કુમારસ્વામીએ મેાગલ પૂર્વેની અભિનંદન આપ્યાં છે તેને તે યેાગ્ય નથી. મને બહુ આધ્યાત્મિક અગર કલાત્મક
આપાડ
For Private And Personal Use Only
પંદરમા સૈકાની ઉપયેાગ કરીને
જણાવે છે કે : જૂના કલ્પસૂત્રેા, ચિત્રાના બારીક અભ્યાસ પછી ભારતીય ચિત્રકળાના સ્વરૂપને જે કલ્પસૂત્રનાં સુંદર સચિત્ર ગ્રન્થાનાં ચિત્રામાં લક્ષણા જણાયાં નથી, ઉલટુ ચિત્ર અને
expression, movement and representation and generally lacking in elegance and charm. It is not so much a “primitive' phase, characterized by vigour of movement and sincerity of expression, as one maintained and inspired by an unimaginative clientele who wanted religious merit, and patronized art and learning in their own way, but who never forgot the value of money. It was a time of democratic ferment, unsettled political conditions, religious questionings, and general unrest, which culminated a century later in that great resurgence of Indian culture in its widest aspect which was the greatest glory of the Mughlas.'
~Gujarati Painting in the fifteenth century, Pp. 36-37
