________________
સ્યાદ્વાદ
૧૪ આ ઘડિયાળ છે. તેમાં “નથી” એ કઈ ધર્મ છે? હા, છે. તેનામાં ચૈતન્યપણું નથી, તેનામાં માણસપણું નથી, સાધુપણું નથી, સિદ્ધપણું નથી. આમ આ બધા negative નિષેધાત્મક ધર્મો છે.
એ રીતે નથી, નથી એવા ય અનંત ધમાં છે. આમ છે દ્વારા તથા “નથી” દ્વારા અનંત ધર્મો આવી જાય. અનંત ધ અસ્તિ' દ્વારા આવે તેમજ અનંત થર્મો “મતિ દ્વારા આવે.
આ ઘડિયાળ કાંઈ માણસ નથી અને દ્રવ્ય જરૂર છે. માટે આ ઘડિયાળમાં નાસ્તિત્વથી માણસ વગેરે છે, અને અસ્તિત્વથી દ્રવ્ય વગેરે છે. આમ ઘડિયાળ અનંત ધર્મવાળું બન્યું.
પ્રશ્ન–એક જ સ્થાને વિરોધી તત શી રીતે હોય?
ઉત્તર કહેવાય છે કે તે અને દાન કે સમુદમંથન કર્યું તે તેમાંથી અમૃત નીકળ્યું, તેમજ શેર પણ નીકળ્યું. તે વિધી બે પદાર્થો એક જ સામાણી નીકળ્યા કે નહીં? તે આત્મા વગેરે એક જ પાથમાં નિત્યતા અને અનિત્યતા–-એવા બે વિરોધી જ કેમ જ
હે? પણ હા, એ ચોક્કસ કે એ બે વિધીય ગુણી જુદી અપેક્ષાથી તેમાં હેય, એક જ અપેક્ષાથી નહીં.
આત્મા નિત્ય છે, તે કઈ અપેક્ષાએ? તે જોબ છે કે દ્રવ્યની અપેક્ષાથી, પર્યાયની અપેક્ષાથી તે આત્મા અનિત્ય છે.
છે. ધ. ૧૦
