________________
૨૨૧
મહાત્મા ગૌતમબુદ્ધની અપૂર્વ સેવા મંડપમાં ઘેટાનું બચ્ચું ખભે લઈ આ કોણ ચાલ્યું આવે છે?
અરે! આ શું? ખૂદ મગધ નરેશ તેને સન્માનવા સામે ગયા? આ યુવાન ગીની આટલી મહત્તા ક્યાંથી? પણ અરે ? સમજીએ તો તેને નમસ્કાર કર્યા ! અને તેના ખભેથી ઘેટાંનાં બચ્ચાંને જાતે નીચે ઉતારી જમીન ઉપર મૂકયું! એહ! આ શું યેગીને પ્રભાવ?
ગીરાજ, પધારે” આપને મારા કોટીશ: વંદન હે. ભગવદ્ આપનું આ સમયે અહીં પધારવાનું પ્રયોજન સમજાવશે ખરા? ખરેખર, આ સમયે આપે અહીં પધારી મને આભારી કીધે છે. આ પ્રમાણે વિનિત ભાવભર્યા માયાળુ શબ્દો વડે મહારાજા બિંબિસાર ઉર્ફે શ્રેણિકે આગંતુક યોગીરાજનું સ્વાગત કર્યું.
રાજન, પશુયજ્ઞ માટે સમય કટોકટીને છે. જેમાં પશુયજ્ઞને લગતી દરેક પ્રકારની તૈયારીઓ અહીં દેખાય છે, માત્ર આજ્ઞાનીજ રાહ જોવાય છે, છતાં પશયને અંગે મારે ઉપદેશ એકચિત્ત શ્રવણ કરી તેનું મનન કર–પછી તારા આત્માને યોગ્ય લાગે તેમ તું વર્તજે.”
આ સમયે આ પ્રભાવશાળી યોગી પ્રત્યે સભાનું આકર્ષણ એટલું બધું થયું કે તેનો ઉપદેશ સાંભળવા અપૂર્વ શાંતિ પ્રસરી રહી.
“રાજન, હું અને તમે અને આ બધાયે જગતનાં ઘેટાંઓ છીએ. તેમાં કઈ ભરવાડ નથી. જેના અંગે અજ્ઞાત દશાએ સાભિમાનથી આમ તેમ રખડવું પડે છે. જેવી રીતે આ નિર્દોષ ઘેટાંનાં ગળાં ઉપર છરી ચાલતાં તે “બેં બેં” કરી પિતાને બચાવ માગે છે એજ માફક અજ્ઞાન મનુષ્યરૂપી ઘેટાંઓ પણ મરણની છરી નીચેથી રડી રડી છૂટવા પ્રયાસ કરે છે.”
રાજન, તું એમ સમજતો હોઈશ કે આ અવાફ પશુ અજ્ઞાની અને અણસમજુ હશે? તારી તે જાતની માન્યતામાં ભૂલ થાય છે. જેવી રીતે હે રાજવી, એક ત્રીસ વર્ષની યુવાન વયને પુરૂષ–જેના સર્વે અવયે અપંગ છેજેને મુખ છે છતાં વાચા નથી–બે ખાંધા છે છતાં બંને હસ્ત નથી–બંને જાં છે છતાં પગ નથી–આવા કાંતિવાન નવયુવાનના શરીર ઉપર ગમે તેટલા ઘા કરવામાં આવે તો તે યુવાન સમજુ અને જ્ઞાની આત્મા કદાપિ કાળે નિર્દયતાથી ઘા કરનારને રોકી શકશે? અથવા તો તે તેને વિરોધ કરી શકશે ખરો? માત્ર છે દુર્ભાગી આત્માં પૂર્વસંચિત કર્મોના ફળ તરીકે અસહ્ય ભયંકર વેદનાઓ સહન કરી, અશપાત કરતો આકંદતાથી મૃત્યુને શરણ થશે કે બીજું કાંઈ
શું મારાજ મગધાધિપતિ ! આ નિર્દોષ અપંગ પુરૂષ કલેવરમાં અને અવાફ નિર્દોષ ઘેટાંઓમાં તને કંઈ ફરક દેખાય છે? જે આ ઘેટાંઓને આ રીતના ક્રિયાકાંડથી મોક્ષ મળે છે એવી રીતની સમજ થતી હોત તેઓ કદાપિ કાળે બચાવ અથે આટલું આકંદ કરત ખરાં કે ? રાજનજીને અજ્ઞાની સમજવા તેમાં ભયંકર ભૂલ છે. એકેદ્રિયથી લગાવી પંચેંદ્રિય સુધીના જીવાત્માઓ એક સરખાજ છે. જેમાં પચેંદ્રિય જીવાત્માઓમાં મનુષ્યજન્મની પ્રાપ્તિ
