________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુખપૃષ્ઠ પર મૂકેલા લેકનું વિવેચન. અર્થાત મનને સાધવું તે એમને જેવી તેવી વાત લાગી નથી, તેથીજ તેમણે કહેલ છે કે “સુન સાધ્યું તે સઘળું સાધ્યું.'
સાધારણ જનસમૂડમાં પણ તે વાત સહેજે સાબીત થઈ શકે તેમ છે. મનની સાધના વિના સર્વ સુખ સંપન્ન માણસ સહેજ પણ સુખ ઓછું થતાં દુ:ખી થઈ જાય છે. જો કે તેનું રહેલું સુખ કરોડે મનુષ્યના સુખ કરતાં વધુ હોય છે. મનને સાધ્યા વિના આ દુનીઆની કોઈપણ સંપત્તિ-કંચન ને કામની–ગાડી, વાડી ને લાડી કઈ પણ વસ્તુ સુખનું સાધન બનવું મુશ્કેલ છે. મનને સાધ્યા વિના ગમે તેવી વ્યક્તિને ગમે તેવા સુખમાં હતિ થયા વિના રહેતી નથી. બીજી તરફ મનને
ધ્યાથી ગમે તે દુ:ખ સદાકાળ દુ:ખ લાગતું નથી. સુખ દુઃખ તો માણસને મને ઉપર જ આધાર રાખે છે. પાલી અનાજ લાવી પાલીએ ખાઈ જનાર માણસ જે પિતાની ઝુંપડીમાં ઘસઘસાટ ઉંઘી શકે તે તેને દુઃખી કોણ કહી શકે તેમ છે. ઉલટું તે કેડી વિનાના માણસને ઘણાઓ સુખી લેખવશે. પણ આ શ્રાવકના એક સામાયિકની કિંમતમાં એણુંક મહારાજનું રાજ્ય આખું બીશાતમાં ન આવ્યું તે વાત સાચી છતાં કલ્પવી કેવી મુશ્કેલ લાગે છે. મનની સાધ્ય સ્થિતિને એ બધું આભારી છે. મનની સાધ્ય રિથતિને કાંઈપણ દુર્લા નથી. મનની સાધ્ય સ્થિતિ વોટામાં મોટા દુ:ખને સુખ માની શકે છે. જેમ જેમ મન સધાતું જાય છે તેમ તેમ દુ:ખ દુ:ખરૂપે પરિશુરાતું નથી, તેમ સુખમાં મસ્ત બનતું નથી. દુઃખ સુખ ની સમાન દા થતી જાય છે, માટે દુ:સાધ્ય મનને સાધવાની પૂરેપૂરી જરૂર છે. આત્માના હાથમાં એ જબરજસ્ત શસ્ત્ર છે, જેને સદુપયેગ કઈકનું રક્ષણ કરે તેમ છે અને દુરૂપયોગ પિતાનો તેમ બીજાને નાશ કરે તેમ છે.
મનની શક્તિ અથાગ છે. જ્યાં ન પહોંચે રવિ ત્યાં પહોંચે કવિએ કહેવત માનસિક શકિતને આભારી છે. આવી મટી શકિતને કેળવવા કેળવણીની ખાસ જરૂર છે; ઉંચી કેળવણું મનની ખરેખરી ખીલવણી માટે છે. આત્માને ઉદ્ધાર તેની કેળવાણી ઉપર આધાર રાખે છે, એટલું જ નહીં પરંતુ સામાન્ય સુખ દુઃખ પણ તેને જ અવલંબી રહ્યા છે. મનની કેળવણી વિના ખરેખર સુખી સુખને પીછાની શકશે નહિ, તેમજ તેને ભેગા પણ કરી શકશે નહિ. ધનિક ધનની કિંમત કરી શકશે નહિ, તેમજ તેનો વટ પડું કરી શકશે નહિ, અગણિત દ્રવ્ય છતાં પિતાને ધનિક લેખી શકશે નહિ. આવા શકિતવાળાં સાધન મન ઉપર આત્માએ જે કાબુ ન મળે તો તે મા ઉદ્ધાર રને દૂરજ રહેવાને છે અને કાબુ મેળવ્યું તેમાં વિલંબ થવાને નથી.
સામાન્ય રીતે મનને માટે એટલું કહ્યા બાદ શ્રદ્ધાવાળા-સંપૂર્ણ શુદ્ધ શ્રદ્ધાવાળા મન વિષે વિવેચની દસ અગત્ય છે. અહીં શ્રદ્ધા કેને કહેવી અને શેમાં રાખવી તે એક વિચારવા પર ગંભીર પ્રશ્ન છે.
For Private And Personal Use Only
