________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખિતેવુ કુરૂ દર્યાં.
૧૬૩
કહિંસા કહેવામાં આવે છે. પ્રથમના ત્રણ પ્રકારની હિંસાનું નિવારણ થઈ શકે તેમ છે, ચાથા પ્રકારના ત્યાગ વ્યવહારૂ ગૃહસ્થજીવનમાં થવા શકય નથી. કેમકે અનિવાર્ય કારણેાથી તે હિંસા થાય છે.
હિંસાના વિષયમાં ઘણી લખાણુ હદ સુધી ઉપયોગ રાખવાની જરૂર છે. આ સબંધમાં પ્રાણી જેમ વધારે લક્ષ્ય આપે તેમ હિંસાના ઘણા પ્રસંગેા તે દૂર રાખી શકે તેમ છે. વ્યવહારૂ જીવનવાળાએ ( ગૃહસ્થે ) છેલ્લામાં છેલ્લી હદે કેટલી દયા પાળવીજ જોઇએ તેના નિર્ણય કરવા સારૂ એક ગણતરી શાસ્ત્રકારે ખતાવી છે. આથી સાધુજીવન અને ગૃહસ્થજીવનના તફાવતને ધ્યાનમાં રાખી છેવટે ગૃહસ્થે કેટલા ઉપયેગ આ વિષયમાં રાખવાજ જોઇએ તે બતાવતાં તેઓ કહે છે કે સાધુએ વીસવસા દયા પાળવી અને શ્રાવકે સવા વસા ફયા પાળવી, એટલે સાધુએ સે। ટકા અથવા આખા રૂપિયા દયા પાળવી તેા ગૃહસ્થે સવા છ ટકા અથવા એક આના કયા પાળવી. આ તફાવત જીવનના સયેગા અને નિયમના ફેરફારને લીધે ઉત્પન્ન થયા છે. આપણે એ બાબત સંક્ષેપમાં વિચારી જઇએ.
પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ અને વાયુના સૂક્ષ્મ અને બાદર જીવા અસંખ્ય હોય છે. સૂક્ષ્મ આદર વનસ્પતિ જીવા અનત છે અનેસુક્ષ્મ જીવા સ જગાએ ભરેલા છે. તેને શસ્રના ઉપઘાત લાગતા નથી, તેની વાત બાજુ ઉપર રાખીએ તેા માકીના પાંચે પ્રકારના એક ઇન્દ્રિયવાળા આદર જીવા તેમજ કે ત્રણ ચાર અને પાંચ ઇંદ્રિયવાળા સર્વ જીવાની સા
એ સંપૂર્ણ દયા પાળે છે અને તેમાં કાઈપણ પ્રકારે પાતાથી અને ત્યાં સુધી સ્ખલના થવા દેતા નથી. કદાચ હાલતાં ચાલતાં કાંઇ હિંસા થઇ જાય તે પણ ત્યાં અનુબંધ દયા ખાવી જાય છે, કારણ કે સાધુની પ્રવૃત્તિ આત્મહિતને અંગે કાંતા આત્મિકવ્યાપારમાં અથવા પરહિતસાધન જોડવામાંજ હાય છે અને દયામાં આશય ઉપર ખાસ ધ્યાન આપવાનુ હાવાથી તેઓના વન અને સ ંચાગાને લઇને સ પ્રકારની ઢયા પાળવાનુ તેએથી અની શકે છે. તેઓને રાંધવા-વ્યાપાર કરવા આદિના નિષેધ હોવાથી તેઓથી સર્વ પ્રકારની દયા પાળવાનુ ખની શકે છે.
વ્યવહારૂ માણસને તેમ થઈ શકતુ નથી. તેને વ્યવહાર ચલાવવાને અગે અનેક આરંભ કરવા પડે છે અને વ્યાપારા આદરવા પડે છે, આથી સંચાગાનુસાર દાની મમતમાં તેને ઓછા ટકા મળે છે, ઉપર જે એક ઇંદ્રિયવાળા પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિ જણાવ્યા તેને ‘સ્થાવર’ કહેવામાં આવે છે. એ સ્થાવર જીવાની હિંસાના ત્યાગ ગૃહસ્થથી અથવા વ્યવહારૂ પ્રાણીથી થઈ શકતા નથી, એ ત્રણ ચાર ને પાંચ ઇંદ્રિયવાળા જીવાને ‘ત્રસ’ જીવા કહેવામાં આવે છે. વ્યાપારને અંગે,
'
For Private And Personal Use Only
