________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખિતેવુ કુરૂ દયાં.
૧૬૫
ઉપયોગ થઈ શકતા, એવીજ રીતે પેાતાની સ્ત્રી સાથે દુરાચાર સેવનાર, પેાતાને સમ્ર ઈન્ત કરનાર અથવા ઈજા કરવાના ઉઘાડા ઈરાદો બતાવનાર, પેાતાની સામે કોભાંડ રચી હેરાનગતિ કરનારના સંબંધમાં ગૃહસ્થ એકદમ પોતાથી અને તેટલુ હાથોહાથ કાગ લઈ શકે છે, ખુન કરવા આવનારને કાલે રાવારે સા કરાવશુ એવા વિચારમાં કદાચ પેાતાનાજ પ્રાણુ જાય; અત્યારે આપણી પાસે સ્વખચાવનાં સાધના નથી તેથી આ ખામતની કિંમત આવે નહિં, પણ કહેવાની હકીકત એ છે કે અપરાધી ત્રસ જીવેાના સંબંધમાં ગૃહસ્થ દયા પાળી શકતા નથી, લડાઈમાં તેને લડવા જવુ પડે અને ત્યાં બંદુક કે તરવારને ઉપયોગ ન કરતાં તે માત્ર ઝાલીને ઉભે રહે તે। કાંતો તે નામ ગણાય છે અથવા બહુ ઘેાડા વખતમાં તેા જમીનપર પટકાઈ પડે છે. આથી સંકલ્પપૂર્વક ત્રસ જીવની દયા પાળવાની ગૃહસ્થના સબંધમાં વાતચીત કરી તે પણ નિરપરાધી ત્રસ જીવા માટે અને છે, અપરાધી માટે ગુરુસ્થથી નિયમ થઇ શકતા નથી. દીર્ઘદષ્ટિવાળા પુરૂષાનુ આમાં કેટલુ ઠંડાપણ છે તે પણ જરા વિચારી લેવા જેવુ છે. સાધુએ તે અપરાધી અને નિરપરાધી ઉપર સમાન નજરવાળા હેાય છે, તેથી તેના સંબધમાં આવેા સવાલજ ઉઠતા નથી. આથી પચીશ ટકા બાકી રહ્યા હતા તેમાંથી પણ અડધા જતા રહ્યા, એટલે ગૃહસ્થને સાધુના પ્રમાણમાં સાડાબાર ટકા અથવા અઢી વસા દયા ખાકી રહી. અહીં સુધી ગૃહસ્થને અંગે આપણે એટલા નિયમપર આવ્યા કે તે “ સકલ્પપૂર્વક નિરપરાધી ત્રસ જીવને હણે નહિ.
29
આવી રીતે સકલ્પપૂર્વક નિરપરાધી ત્રસ જીવના સંબંધમાં ગૃહસ્થ યા પાળે તેમાં પણ કેટલેાક અપવાદ સેવવા પડે છે. ગૃહસ્થને એવા કારણા-પ્રસંગા આવે છે કે તે સંકલ્પથી નિરપરાધી ત્રસ જીવ હાય તેની હિંસાને પણ્ સથા નિષેધ કરી શકતા નથી. દાખલા તરીકે પોતાના ઘેાડા, ઉંટ, ખળઢ ઉપર સ્વારી કરતાં, તેને ચલાવતાં તેમને દુ:ખ આપવુ પડે, તે એટલી શકે નહિ તેથી ન ચાલવાનું કારણ સમજ્યા વગર માત્ર તેને ઉતાવળથી ચલાવવા ખાતર મારવા પડે; શરીરમાં વ્યાધિને અંગે ખસ, દરાજ, ક્રમી વિગેરે જીવા થઈ ગયા હોય તેઓના સમધમાં ઉપચાર કરી તેઓને શરીરથી દૂર કરવા જતા ત્રસ જીવાના ઘાત થઈ જાય તે અનિવાર્ય છે; પોતાના બાગ અગીચા હાય તેને સુધારતાં અનેક નિરપરાધી ત્રસ જીવાનેા પણ નાશ થઈ જાય; પેાતાના ખેતરમાં અનાજ વાવતાં, ૩પાવતાં અને નકામા છેડવાનુ નિદણુ કરતાં અનેક ત્રસ જીવેાના નાશ થઇ જાય એ સર્વ કારણને લઈને હિંસા અનિવાર્ય થઈ પડે છે. આવી રીતે સંકલ્પપૂર્વક નિરપરાધી ત્રસ જીવાને ન મારે એમ કહ્યું તેમાં પણુ ગૃહસ્થ તરીકેની પેાતા તરફની,
For Private And Personal Use Only
