________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુખિતેવુ કુરુ દયા.
છે કે તેને છોડવું ગમતું નથી અને એ ઉપરાંત તેની સાથે એટલે તાદામ્ય સંબંધ થઈ ગયેલો છે કે તેને છોડતાં છોડતાં બહુ વ્યથા થાય છે. આખા શરીરના પ્રત્યેક રોમેરોમ પર તપાવેલી સેઈએ ભેંકતાં પીડા થાય તેથી આઠ ગણી પીડા મરણ સમયે પ્રાણીને થાય છે એમ વિશિષ્ટ જ્ઞાનીઓ જ્ઞાન દ્વારા જોઈ જાણીને કહી ગયા છે તેથી અહિંસાના સંબંધમાં ખાસ ધ્યાન રાખવાની બહુ જરૂર છે. આપણા ને જેવાં આપણાં પ્રાણ વહાલાં છે તેવા અન્ય પ્રાણુઓને પોતાનાં પ્રાણુ વહાલાં છે. અવ્યક્ત ચેતનાવાળા અથવા મન વગરના જીવોને પણ મરણ સમયે પીડા બહુ થાય છે તેમને તેવી પીડા કરવાને આપણને કોઈ પણ પ્રકારે હક પ્રાપ્ત થતો નથી દયાના સંબંધમાં બહુ સંભાળ રાખી અન્ય જીવને પિતાની સમાન ગણું ન મળી શકે તેવી દયાના સંબંધમાં મનમાં ખેદ રાખી ઉપયોગ પૂર્વક વર્તવું. ખાવાપીવાને અંગે, ન્હાવાને અંગે, જવા આવવાને અંગે, વ્યાપારને અંગે, અનિવાર્ય હિંસાના સંબંધમાં પણ ઉપગ રાખવાથી બહુ ફેર પડે છે તેથી તે સંબંધમાં ઉપયોગ રાખવાની બહુ જરૂર છે.
ઈરાદા પૂર્વક પંચેંદ્રિય જીને મારી મરાવી તેઓના માંસનું ભક્ષણ કરવું, માછલીઓ ખાવી, ઈંડાં ખાવાં એ સ્પષ્ટ રીતે ગેરવાજબી છે. એથી જીવહિંસા થાય એ ઉપરાંત ખાનારની મનોવૃત્તિ અત્યંત ખરાબ થાય છે, સાત્વિક પ્રકૃતિ ટળી જઈ તામસી વૃત્તિ થાય છે અને એ એટલા માટે તફાવત છે કે એથી આખા જીવનપર મોટી અસર થાય છે. એક જ કામ સાત્વિક વૃત્તિને પ્રાણ કરે અને તેવુંજ કાર્ય તામસી વૃત્તિવાળો માણ કરે તેમાં બહુ મોટો તફાવત પડે છે. સાત્વિક માણસ શાંતપણે પરિણામ તરફ દૂર સુધી નજર રાખી શકે છે ત્યારે તામસી માણસ ખાસ શુંચવણના પ્રસંગે આવતાં કાંતો ગભરાઈ જાય છે અથવા ગોટાળો કરી મૂકે છે. બાકી એક જીવને પણ મરણની પીડામાંથી બચાવતી વખતે જે આનંદ થાય છે તેનું વર્ણન કરવું મુશ્કેલ છે.
આવી અનેક રીતે વિચારતાં એમ સહજ જણાઈ આવે છે કે દયા રાખવી એ આ પ્રાણુની ખાસ ફરજ છે, અન્ય પ્રાણીને જીવ લેવાને તેને અધિકાર નથી, એટલું જ નહિ પણ તેમ કરવા જતાં પોતાની મનોવૃત્તિને તે એટલી ખરાબ કરી મૂકે છે કે તેને બહુ પસ્તાવું પડે છે. અને તેમ કરવાથી તેની પોતાની પ્રગતિ અટકાવવા ઉપરાંત તે પાછો પડી જાય છે, સાધ્ય તરફ આગળ ન વધવાને પરિણામે સંસારમાં રખડ્યા કરે છે અને અનેક અનર્થોને સહન કરે છે. મનોવૃત્તિમાં નિર્મળ તત્ત્વ દાખલ થયા પછી તેની અસર બીજાં પાપ ઉપર જરૂર થાય છે અને આખરે સદ્દગુણો વિશાળ, સીધે અને સરલ માર્ગ મૂકી દઈ તે અતિ નિંદ્ય અધમ માર્ગ પર વધતો જાય છે. આવી રીતે પ્રાણીને અધઃપાત થાય છે.
અપૂર્ણ.
For Private And Personal Use Only
