Book Title: Gujaratma Dharmik ane Tattvagyanna Sahityani Paristhiti
Author(s): Narmadashankar D Mehta
Publisher: L D Indology Ahmedabad
View full book text
________________ 1O ગુજરાતમાં ધાર્મિક અને મહાયાનનું રૂપ પકડયું તે પહેલાં ભારતવર્ષની મર્યાદાનું અતિક્રમણ ભાગવત ધર્મ ક્યું હતું, અને તે ધર્મ સર્વજનને પ્રવિત્ર કરનાર બન્યો હતો એમ બેસનગર આગળથી પ્રાપ્ત થયેલા શિલાલેખથી આપણે જાણી શકીએ છીએ. તે લેખ ઈ.સ. પૂર્વના બીજા સૈકાનો છે અને યવન હેલીઓડોરસે વાસુદેવની ભક્તિના દર્શક ચિહ્ન તરીકે ગરુડધ્વજ ઊભો કર્યો છે એમ જણાવે છે. આ ઉપરથી સમજાય છે કે શ્રીકૃષ્ણ ભગવાનથી પ્રબોધાયેલો ઐકાન્તિક ભાગવતધર્મ યવનરાજ્યમાં પ્રસાર પામેલો હતો.અને જે કાર્ય હાલ રામકૃષ્ણ પરમહંસના અનુયાયીઓ વેદાન્તધર્મની દેશના યુરોપ અમેરિકામાં કરી રહ્યા છે તેવો પ્રયત્ન ઈ.સ. પૂર્વના ભાગવત ધર્મે કર્યો હતો. ભાગવત ધર્મેની આ પ્રાચીન ઉદારતા શાન્તરક્ષિત બૌદ્ધ આચાર્ય (ઈ.સ. 691743) ગીતાવાક્યને પ્રમાણરૂપે આપી જડ પૂર્વમીમાંસકોને જગવે છે કે ધર્મદેશના એકદેશી નહિ પણ સર્વદેશી હોવી જોઈએ અને તે કેવલ અપૌરુષેય વેદવાક્ય ઉપર વળી ઈસવીસનના બીજા સૈકાથી તેરમાં સૈકા સુધીમાં ચંપા દેશમાં (હાલનો ચીન પાસેનો આનામ દેશ) હિંદુઓએ વસવાટ કરી શૈવ ધર્મનું સ્થાપન કર્યું હતું એમ ડૉ. મજુમદારના Ancient Indian ColoniesVol.Iગ્રંથ વડે સાબિત થાય છે. જૈનધર્મનું શાસન પણ સર્વદેશી અને વ્યાપક છે. વેદધર્મ નૈવર્ણિક પ્રજાને અર્થે જ છે, અને ઈતર પ્રજાને અર્થે નથી થતાં એવા આગ્રહતા પરિણામમાં આગમ ધર્મોનો ઉદય થયો છે. તે આગમો શિવના પાંચમાં ઊર્ધ્વ મુખથી પ્રકટ થયેલા માનવામાં આવે છે. જેવું ચાર વેદનું વિપુલ સાહિત્ય છે તેવું આગમોનું પણ વિશાલ સાહિત્ય છે. તે આગમોમાં પ્રાણી માત્રના સર્વસામાન્ય ધનું અને વિષ્ણુ અને શિવની ભક્તિ વડે ગમે તે મનુષ્ય ગમે તે જાતિનો હોય તો પણ કરી શકે છે એવું પ્રતિપાદન છે. વેદવાદની કર્મમીમાંસા વર્ણાશ્રમ ધર્મનો આગ્રહ કરનારી છે. પરંતુ વેદવાદની ઉત્તરમીમાંસામાં વિદ્યાના અધિકારમાં ઉદારભાવ સ્વીકારાયો જણાય છે. વિધુરધરVI માં એવો ન્યાયનિર્ણય થયો છે કે બ્રહ્મવિદ્યા વર્ણાશ્રમકર્મ જ ઉપકાર કરે છે એમ નથી પરંતુ સંવર્નાદિયોગીઓ આશ્રમકર્મનું જ પાલન ન કરતાં છતાં, બ્રહ્મવિદ્દ થયા છે, અને તેવી જ રીતે અનાશ્રમી વિધુર તથા
