Book Title: Gujaratma Dharmik ane Tattvagyanna Sahityani Paristhiti
Author(s): Narmadashankar D Mehta
Publisher: L D Indology Ahmedabad
View full book text
________________ તત્ત્વજ્ઞાનના સાહિત્યની પરિસ્થિતિ વળી અનીશ્વરવાદી જૈન અને બૌદ્ધ દર્શન સાથે તીર્થકર બુદ્ધકામને લગતી ભક્તિનો ઉદય કેવી રીતે થયો, ભક્તિનું તે દર્શનમાં સ્થાન કેવી રીતે આવે છે, વગેરે પણ વિચારણીય વિષયો છે. આ ઉપરાન્ત પૌરાણિક ધર્મમાં ક્યા તાત્ત્વિક અંશો છે અને ક્યા અર્થવાદ રૂપે છે ; તીર્થ અને સ્થાનમાહાત્મયના ગ્રંથોમાં ઇતિહાસ-ભૂગોળના સત્ય અંશો ક્યા સમાયેલા છે;પુરાણોમાં ઐતિહાસિક રાજવંશોની માહિતી ક્યાં સુધી મળે છે, તેમાં ગલત ભાગો ક્યા છે, તેની પૂર્તિ પુરાતત્ત્વની આજ સુધી થયેલી શોધથી કેટલી થઈ શકી છે; દેવળોની રચના અને તેને લગતા શિલ્પ-શાસ્ત્રના નિયમો,દેવોની માનુષી અને અમાનુષી ભાવનાઓ; તત્રો અને આગમ ગ્રંથોમાં સમાયેલી વિદ્યાઓનું વર્ગીકરણ અને સ્પષ્ટીકરણ; તાત્રિક પદ્ધતિઓના પ્રકટ અને રહસ્ય અંશો; શુભાગમો અને અશુભાગમો; વેદ અને તંત્રોનો પરસ્પર સંબંધ; વેદાચાર અને તન્ત્રાચારની સરખામણી; તત્રનો જૈન અને બૌદ્ધ ધર્મમાં પ્રવેશ; સંપ્રદાયોનો અને પંથોના ઉદય કેવી રીતે થયો અને તેનો વેદ ધર્મ અને તંત્ર ધર્મની શાખા સાથે કેવો સંબંધ છે, વગેરે અનેક વિષયો ઉપર નિબંધો રચવાની જરૂર છે. વળી ગુજરાતની ભૂમિમાં જેમણે ધર્મપ્રસારણનું કાર્ય કર્યું છે તેવા સાધુસન્તો અને આચાર્યોનાં અત્યુક્તિ વિનાનાં માનુષી જીવનચરિત્રો લખવાની અગત્ય છે. મરાઠી ભાષામાં આવાં ચરિત્રો સારાં લખાયાં છે. સર્વસામાન્ય પ્રજાના હાથમાં આ ચરિત્રો સુગમતાથી મળે તેવી યોજના આચાર્યો અને ધર્માધ્યક્ષોએ કરવી જોઈએ. ખ્રિસ્તી-ધર્મના પ્રસારણની કલાઓ પૈકી એક પણ કલા આપણે સિદ્ધ કરી નથી. આપણાં રેલવે-સ્ટેશનો અને તીર્થસ્થાનોમાં રામચરિત્ર, કૃષ્ણચરિત્ર, વીરચરિત્ર, બુદ્ધચરિત્ર, નરસિંહ મહેતાનું ચરિત્ર, મીરાંબાઈચરિત્ર, શ્રી વલ્લભાચાર્યચરિત્ર, શ્રી સહજાનંદચરિત્ર, દયાનંદચરિત્ર, વગેરે ભાષામાં લખાયેલા મળવાં જોઈએ. તત્ત્વજ્ઞાનનું સાહિત્ય આપણું ગુજરાતીમાં નહિવત્ છે અને જે કાંઈ છે. તે ઘણે ભાગે ભાષાન્તરરૂપે છે. બ્રાહ્મણ ધર્મ, જૈન ધર્મ, અને બૌદ્ધ ધર્મની પ્રત્યેક શાખાનાં દર્શનોનું ઐતિહાસિક વર્ણન ગુજરાતીમાં થવું જોઈએ. આ પ્રયત્ન
