________________
સિનિયર ઓફિસર બોલતા હોય ત્યાં સુધી જુનિયર ઓફિસરથી વચ્ચે બોલાય નહીં.
સ્ત્રીકથા, ધર્મકથા અને રાજકથા (અર્થાતુ રાજકારણ, એ ત્રણ ડાયનિંગ ટેબલ પર નિષિદ્ધ ગણાય. પ્રેસિડન્ટ ખાવામાં ઉતાવળા હોય તો પોતે પણ ઉતાવળ રાખવી પડે. ધીમા ઑફિસરોને ક્યારેક ભૂખ્યા રહેવાનો વારો આવે. તેવે વખતે કોઈ કશી વાતમાં ભાગ ન લે; ખાવામાં જ ધ્યાન રાખે. ભોજનને અંતે પ્રેસિડન્ટ ઊભા થાય તે પછી જ બીજાથી ઊભા થવાય. ત્યારે પણ ખુરશી ખસેડવાનો અવાજ ન થવો જોઈએ. ભોજનખંડમાંથી બહાર નીકળતી વખતે પણ સિનિયોરિટી પ્રમાણે જ ચાલવું પડે. સિનિયોરિટીની ખબર ન હોય તો એકબીજાના ખભા ઉપરની રેન્કની પટ્ટી જોઈ લેવી જોઈએ.
મેસમાં કોઈની કંઈ પણ ભૂલચૂક થઈ હોય તો તે જતી કરાય નહીં. પ્રેસિડન્ટ તરત સૌની વચ્ચે તોછડાઈથી અવશ્ય ટોકે જ. વધારે ગંભીર ભૂલ હોય તો દંડ અથવા શિક્ષા પણ કરે. આટલું બધું કડક વાતાવરણ ઓફિસર્સ મૅસમાં હોય. અમે તો એ વાતાવરણમાં પ્રવેશતાં પહેલે દિવસે જ હેબતાઈ ગયા.
અમારા પ્રેસિડન્ટ મેજર વિશ્વનાથન ઘણા કડક હતા, પરંતુ અમે બધા કૉલેજના અધ્યાપકો છીએ એમ સમજીને અમારા પ્રત્યે આરંભના બે-ત્રણ દિવસ થોડા નરમ રહ્યા. અલબત્ત, શરૂઆતના થોડા દિવસ લગભગ રોજ જ કોઈક ને કોઈક અધ્યાપકની મૅસ એટિકેટને લગતી કંઈક ભૂલ થતી અને તે માટે તેઓ અમને બધાને તરત જુદા બોલાવીને ઠપકો કે સૂચના આપતા.
મિલિટરી મેસ એટિકેટ વિશેની કેટલીક સૂચનાઓ અમને જેમ મેસ પ્રેસિડન્ટ તરફથી મળતી તેમ અમારા નોકર-બેરર ધોન્ડી તરફથી પણ મળતી. એની વાત કરવાની રીત પરથી પહેલે દિવસે જ અમને લાગ્યું કે તે શાંત, નરમ, અનુભવી અને કામમાં ઘણો હોશિયાર છે. પણ એને માટેનું વિશિષ્ટ પ્રમાણપત્ર તો મેજર વિશ્વનાથનના શબ્દોમાં જ હતું. તેમણે કહ્યું, પ્રો. શાહ, તમે બહુ નસીબદાર છો કે તમારા ભાગે બેરર તરીકે ધોડી આવ્યો છે. આ મેસમાં તે જૂનામાં જૂનો બેરર છે. અંગ્રેજી ઓફિસરોના હાથે તાલીમ પામેલો છે. અંગ્રેજો સાથે તે ભારતમાં અને ભારત બહાર ઘણું રહેલો છે.”
અમારો બેરર ધોડી અભણ છે. છતાં દેશવિદેશમાં અંગ્રેજો સાથે ઘણું ફરેલો છે એ જાણીને એના પ્રત્યેનો અમારો અણગમો ઓછો થઈ ગયો.
મિલિટરી પૅસમાં બેરરને પણ ખાસ તાલીમ આપવામાં આવે છે. ઓફિસરોનું સવારના પાંચ વાગ્યાથી રાતના દસ-અગિયાર વાગ્યા સુધી “બેરર લોગ’ સતત ધ્યાન રાખતા હોય છે. સારો બેરર મળે તો કશું જ જોવું ન પડે એ સ્વાનુભવે અમને સમજાયું.
બેરર ધોન્ડી ક ૨૫૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
