________________
૨૦૭ ઈ વગેરે કર્મના કર્તા બને છે. લક્ષ્મીની પ્રાપ્તિ માટે અનેક પ્રકારના છવહિંસાદિ આરંભો કરવા પડે છે અને સ્વાર્થાદિ દેને સેવવા પડે છે તો પણ મનુષ્ય સંચિત કરેલી લક્ષ્મીને પુણ્યમાર્ગમાં વ્યય કરતાં અચકાય છે. પોતાના ઘરમાં ઉત્પન્ન થએલાં મનુષ્યોને મનુષ્ય ધારે છે અને તેના માટે લક્ષ્મી ખર્ચે છે પણ અન્ય માટે કંજુસાઈ કરે છે. કંજુસ મનુષ્યો લક્ષ્મીના ગુલામ છે અને તેઓ લક્ષ્મીનું રક્ષણ કરવા ચોકીદારની પેટે અવતાર ધારણ કરે છે. કંજુસ મનુષ્ય દુનિયાના મનુષ્યોના ઉપકારના હેઠળ દબાયેલા છે. મનુષ્યને અવતાર તે પામે તેમાં તેને અનેક ઉપકારીઓએ ઉપકાર કર્યો છે તેથી તે ઉપકારના હેડલ દબાયલે છે તો પણ ઉપકારને પ્રતિબદલો વાળવા પણ પ્રયત્ન કરતા નથી. કંજુસ મનુષ્યની પેઠે જે હવા પણ કંજુસની સાથે કંજુસાઈ કરે અને તેના શરીરમાં પ્રવેશ ન કરે તે એક પલકમાં તેને પ્રાણુ ચાલ્યો જાય. આ દુનિયાની વસ્તુઓ દરેક પ્રાણીઓના ઉપભેગને માટે છે. સર્વને તેમાં સરખે હક છે. સર્વના માટે વાયુ છે. સર્વના માટે પંચ. ભૂત છે તેમાંથી એક મનુષ્ય કંજુસાઈથી વિશેષ ઉપયોગ કરે અને અન્ય ને ઉપયોગમાં ખલેલ પહેચાડે તે દુનિયાની ન્યાય દષ્ટિથી તે વિરૂદ્ધ કાર્ય કરે છે એમ અન્ય વિદ્વાનો કળે છે. સર્વ પ્રકારની લક્ષ્મી પિતાને ત્યાં ભેગી કરી તેને ભેચરામાં દોટિ દેઈ અન્ય મનુના આહારદિક જીવન વ્યવહારમાં ખલેલ પહોંચાડવી એ વસ્તુનઃ વિચારતાં અન્યાય લાગે છે. કદાપિ એમ કહેવામાં આવે કે પૂર્વભવના પુ૩ના ગે તેના ઘેર લક્ષ્મી ભેગી થઈ અને તેથી તે લક્ષ્મીમાન થયો છે. તેની મરજી હોય તો તે અન્યને આપી શકે તેમાં તેને શે અન્યાય કર્યો ! આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહેવાનું કે પુણ્યવંત દાન કરી શકે છે. ધર્મ બુદ્ધિથી દાન કરી શકાય છે. મનુષ્યભવમાં પિતાની ફરજ છે કે જે લક્ષ્મી મળી હોય છે તે પૂર્વભવ કૃત પુણ્યોદયથી છે માટે આ ભવમાં પણ તેવી રીતે ધર્મની વૃદ્ધિમાં લક્ષ્મીનો ઉપયોગ કરજ જોઈએ. એ ન્યાય ધર્મનો છે. તેને કંજુસ મનુષ્ય તોડે છે તેથી તે અન્યાય કરે છે એમ કહેવામાં અન્યાય નથી. દુનિયાના અનેક પ્રાણીઓની પાસેથી અમુક અમુક વસ્તુ લેવામાં આવે છે તેજ કંજુસ મનુષ્યનું પ્રાણજીવન ટકી શકે છે. એમ જે કંજુસ મનુષ્ય વિચારે તે ખરેખર તે પોતાની ભૂલ સમજે અને દુનિયામાં ધમેની વૃદ્ધિ માટે સર્વ પ્રાણીઓને મદત કરી શકે અને ધર્મના રક્ષક મહાભાઓની ભક્તિ કરી શકે. કંજુસાઈ કરવાથી કંજુસ પરભવમાં સાથે લક્ષમી લેઈ જતો નથી અને સુખ પણ ભેગવી શકતો નથી
