________________
૫૮
બોધસાર
પાપકર્મો કરતું રોકવું, નહીં તો મન નિરંકુશ રહેશે. શરીરના સંયમ સાથે મનનો પણ સંયમ કરવો જરૂરી છે. આવા અંતરંગ અને બહિરંગ સંયમની સિદ્ધિ અર્થે દૃઢ પ્રતિજ્ઞા એક ગઢ જેવું કામ કરે છે અને સર્વ પ્રકારનાં પ્રલોભનોથી બચાવીને આપણને સંયમના માર્ગમાં સ્થિર કરે છે.
અંકુશમાં નહિ રાખવામાં આવેલા રાગ અને દ્વેષ જેટલું નુકસાન કરે છે તેટલું અત્યંત તિરસ્કારને પામેલો બળવાન શત્રુ પણ નથી કરતો.
જો તું ઘોર ભવસાગરની પાર (તટ ઉપર) જવા માગતો હો તો હે સુવિહિત ! તું તપ-સંયમરૂપી નૌકાનું તરત જ ગ્રહણ કર.
એક તરફ નિવૃત્તિ અને બીજી તરફ પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. અસંયમથી નિવૃત્તિ અને સંયમમાં પ્રવૃત્તિ.
જેવી રીતે લગામ દ્વારા અશ્વોને બળપૂર્વક રોકવામાં આવે છે, એવી રીતે જ્ઞાન, ધ્યાન અને તપના બળ વડે ઇન્દ્રિયોના વિષયોને અને કષાયોને જોરપૂર્વક રોકવા જોઈએ.
જેવી રીતે તમને પોતાને દુઃખ ગમતું નથી, એવી રીતે બીજા જીવોને પણ ગમતું નથી. આવું જાણી પૂરા આદર અને સાવધાનીથી, આત્મૌપજ્યની દ્રષ્ટિથી દરેક ઉપર દયા રાખો.
સુખપૂર્વક પ્રાપ્ત કરેલું જ્ઞાન દુઃખ આવે ત્યારે નષ્ટ થઈ જાય છે. એટલા માટે યોગીએ પોતાની શક્તિ પ્રમાણે દુઃખો દ્વારા અર્થાત્
કાયક્લેશપૂર્વક આત્મચિંતન કરવું જોઈએ. Jain Education International For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
