Atmanand Prakash Pustak 086 Ank 02

Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

નહોતી અણઘડ રત્નપાષાણ જેવી એની સ્થિતિ અને સાહિત્ય સજર્યું. સિદ્ધસેન દિવાકર અને હરિભક કક્ષા હતી. એ રાહ જોતી હતી કેઈક ઝવેરીનીઃ સૂરિની યશેજજવલ તક પરંપરામાં રથાન લઈ શકવા જે એને પારખે અને પાસા પાડે.
સક્ષમ એવું વાદાનુશાસન પણ તેમણે આપ્યું. અને એને ઝવેરી બન્યા હેમચન્દ્રાચાર્યના સ્વરૂપે. છેલ્લે, ગગ્રંથના સમુદ્રનું મંથન કરીને મેળવેલા એમણે ગુજરાતને ગુજરાતની પ્રજાને, પ્રજાની અમૃતકુપા જેવું યોગશાસ આપીને ભગવાન પતં. સંસ્કાર સમૃદ્ધિને અને નૈતિકતાને ઘડી, પાસા પાયા, જલિની ખોટ પણ તેમણે પૂરી આપી. તેમણે શું એના ઝંખવાયેલા અને પાણીને બહાર આણ્યું, નથી આપ્યું ? ગુજરાતને, ગુજરાતના સાહિત્યને, એની ચમકને અનાવૃત કરી અને આખું જગત ગુજરાતની અસ્મિતાને તેમણે ખેબલે ખોબલે એની સામે નીરખ્યા જ કરે એવા અનુપમ સૌન્દ- આપ્યું છે. અક્ષય અને અકર, એક જનહિત છે થી એને સંસ્કારી આપી.
કે એક લીંબુ હાથમાં લઈને ઊચે ઊછાળવામાં આવે એકબાજુ એમણે સાહિત્ય સર્જનનો જ્ઞાનયજ્ઞ તે ઉછળે ને પાછું હાથમાં આવે એટલા સમયમાં આરંભે. પાણિનિ અને પતંજલિ, ઇન્દ્ર અને શાકટા
( હેમાચાર્ય છ નવા કલેકેની રચના કરી લેતા. સેંકડો વન અને કાત્યાયન આ બધા વૈયાકરણાને જાણે કે એ
લહિયાઓ હારબદ્ધ બેઠા હોય, અને લહિયાઓની પૂર્ણાવતાર બન્યા અને એણે સિદ્ધહેમ શબ્દાનુશા
જુદી જુદી શ્રેણિ જુદા જુદા વિષયના ગ્રંથ લખ્યું સન આપ્યું. પાણિનીય વ્યાકરણનું કાવ્ય ભટ્ટીકવિએ
2 જતી હોય ત્યારે હેમાચાર્ય કશઃ એક પછી એક આપેલું, અહી હેમાચાયે જ એ કામ કરી લીધું,
શ્રેણિની સમીપે જય, જે શ્રેણિ જે વિષયને અને “એક પંથ દો કાજ' ની જેમ દ્વયાશ્રય હા
ગ્રંથ લખતી હોય તેને તે વિષયના લેકે કે
પાઠ બેલી સંભળાવે તે લે કાવ્ય વાટે એમણે વ્યાકરણને અનુસરતું અને વળી
તેટલું યાદરાખીને લકીચૌલુકય વંશના સમગ્ર ઇતિહાસને સુઘડ
લખતા થાય ત્યાં તે બીજી છે, ત્રીજી શ્રેણિ રીતે વણી લેતું મહાકાવ્ય આપ્યું. બીજે નામ
એમ દરેકની પાસે જઈ, તે તે વિષયના પાઠ મને લિંગાનુશાસન (શબ્દકેશ) માટે અમરસિહના અાર. મન નિ જાય તેય બેલતા જાય અને પિલાઓ કષનો આશરો લેવાતું હતું, અહિ એ ન્યૂનતાની લખે જ જાય. બધી શ્રેણિઓ પાસે ફરીને વૃત્તિ માટે એણે અભિધાનચિંતામણિકેષ અને પાછા પહેલી શ્રેણિ જ પાસે જ પહોંચે ત્યારે તે લિગાનુશાસનની રચના કરી. એક ડગલું આગળ વધી. લેકે માંડ પુરૂ લખી રહ્યા હોય, અને તે પુરૂ થયે ને એમણે દેશનામમાળા પણ રહી, જે આવનારા તરત જ તે વિષયનું સંધાન આગળ લંબાવાય. સૈકાઓની ગુજરાતી ભાષા માટે પાયાના પથ્થર સમી જ્ઞાનયર શું ? તેને આ અંદાજ આપવા બની રહેવાની હતી. ભગવાન વ્યાસે મહાભારત અને
અને પાટે આટલી હકીકત પર્યાપ્ત છે. પુરાણ આપ્યા હતા, અડી હેમા ત્રિષષ્ટિશલા. કાપુરુષ ચરિત્ર મહાકાવ્ય આપ્યું, જે એક બાજુ
કાવ્ય એ જ એક બાજ તો બીજી તરફ, સિદ્ધરાજ સિંહ અને પરપિરાણિક સાહિત્યની ન્યૂનાની પૂરૂિપ હતું, તે માહત કુડારપાળ એ બે બે સોલંકી અને વિક્રમી બીજી બાજુ કાલિદાસ, ડાઘ, ભારવિ અને શ્રી રાજાઓના શાસનકાળને આવરી લે છે. વિશાળ મહાકાવ્યની પણ હરોળ ઊભુ રહી શકે તેના સમયપટ ઉપર પોતાની જવલંત કારકિરા પાથરનાર કાવ્ય સાહિત્યરૂપ પણ હતું. ટન કા પ્રકા- હે દ્રાચાર્ય, રાજા અને પ્રજાના સંસ્કાર વારસાને શની સામે એમણે કાજે નુશાસન આપ્યું અને નિર્માણ કરવામાં ઘડવામાં, પુષ્ટ અને પલવિા કરઈદનુશાસન પણ વુિં. બૌદ્ધ આચાર્ય વામાં, ઓજસ્વી અને પ્રબળ બનવવામાં કયાંય માતૃચેટના તેની પધો કરે તેવું સ્તોત્ર કયારેય પાછું વાળીને જોયું નથી.
આનંદ પ્રકાશ