Atmanand Prakash Pustak 086 Ank 02

Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 11

* ગુરુ ભગવતે વિક્રમ સંવત ૧૧૫૪માં નવ જુવાનના જેટલા ઉઘોગશીલ હતા. પિતાને મરણ વર્ષની બાલ્ય વયે ચાંગદેવને દીક્ષા આપી. તેનું સમય એ અગાઉથી જાણી શકયા હતા. નામ સેમચન્દ્ર પાડ્યું. મુનિ શ્રી સોમચન્દ્ર વ્યાકરણ, પિતાનો કાળધર્મ નજીક આવ્યું ત્યારે તેમણે ગ, કાવ્ય, ન્યાય, તત્ત્વજ્ઞાન, શબ્દશાસ, ઇતિહાસ,
પોતાના શિષ્યોને, કુમારપાળ રાજાને, અને શ્રી પુરાણ વિગેરે અનેક વિષયોમાં પ્રવીણ થયા. મુનિશ્રી
- સંઘને બોલાવીને વિનમ્રતાથી ક્ષમા યાચના કરી. સેમચન્દ્રમાં મહાન નવીન પ્રતિભા નિહાળીને,
જાને ખમાવીને રાશી વર્ષની વયે શ્રી ગુરુ ભગવંતે વિ. સં. ૧૧૬૬ના વૈશાખ શુદિ ત્રીજને દિવસે શ્રી સંઘ સમક્ષ આચાર્ય પદવી
હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજ સાહેબ વિ. સં. ૧૨૨૯માં અર્પણ કરી. તેઓશ્રી આચાર્ય શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્ય
કાલધર્મ પામ્યા. તેઓશ્રીને સંસ્કાર આપતી વખતે
અશુપૂર્ણ શ્રી કુમાળ પાળ રાજાએ પોતાના ગુરુના બને છે.
અદ્રશ્ય આત્માને વંદના કરી. શ્રી સિદ્ધરાજ જયસિહની કીર્તિ પાટણમાં = પસાયેલી હતી. તેઓશ્રી વિદ્વાન અને વિદ્યા રસીક કલિકાલસર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્યની હતા. રાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહે શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્યને રાજસભામાં હંમેશા આવવા વિનંતી કરી.
મુખ્ય કૃતિઓ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે પિતાના સમભાવ પૂર્ણ ૧ સિદ્ધ હેમચંદ્ર શબ્દાનું શાસન - અસાંપ્રદાયિકતાના ઉદાત્ત ગુણને લીધે જૈનધર્માનુયાયી સિદ્ધરાજે માળવા ઉપર વિજય મેળો ત્યારે કવિ શ્રીપાલ અને વૈદિક ધર્માનુયાયી શ્રી દેવધિ ધારા નગરીના રાજા ભેજનું પુસ્તક ભંડાર પાટણમાં જેવા પરસ્પર વીરેધીવિદ્વાનેને એકેય સાધી લાવવામાં આવ્યું, પાટણમાં લવાયેલા અનેક ગ્રંથોમાં આપીને મૈત્રી કરાવી આપી હતી.
ભેજરાજાનું “ભેજ વ્યાકરણ” ને ગ્રંથ હતા.
એ જોઈને સિદ્ધરાજે પંડિતને પૂછયું કે “આવા મહારાજા સિદ્ધરાજના અવસાન બાદ કુમારપાળ
શાસ્ત્રોની રચના કરે એવા પંડિતે નથી ? આ રાજાને ગુજરાતનું રાજય સાંપડ્યું. કુમારપાળ રાજાએ
સાંભળીને હાજર રહેલા સર્વ પંડિતની નજર શ્રી શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યને પિતાના ગુરુ અને રાજયગુરુ
હેમચંદ્રાચાર્ય તરફ વળી અને સિદ્ધરાજે એક પદે સ્થાપ્યા. શ્રી ગુરુભગવંતના ઉપદેશથી શિષ્ય
નવિન વ્યાકણ રચવા શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યને વિનંતી કુમારપાળ રાજાએ મંસત્યાગ, મઘત્યાગ, જુગાર ત્યાગ, શિકારત્યાગ, અને ધનલેભત્યાગ કર્યો.
કરી. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે વ્યાકરણ તૈયાર કરવાનું પિતાના રાજ્યમાં અરિ છેષણું કરાવી. મુંગા
માથે લીધું કાશમીરમાંથી અને બીજા દેશોમાંથી અને નિર્દોષ પ્રાણીઓને નિરર્થક વધ અટકાવ્યો
વ્યાકરણે મગાવ્યા થડા સમયમાં શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય હતે. નિર્વશ જનારનું ધન રાજભાગ તરીકે ન લેવાની
આ એક વિસ્તૃત અને સરલ “સિદ્ધ-હેમચંદ્ર શબ્દાનુ આજ્ઞા કરી હતી. શ્રી કુમારપાળ રાજએ “અપરિ. શાસન” નામનો અદ્વિતીય વ્યાકણ ગ્રંથ રચે મિત પરિગ્રહ ત્યાગ અને ઈચ્છાપરિમાણ વ્રત
જ્યારે રાજસભામાં પંડિતેની સમક્ષ એનું વાંચન સ્વીકારીને રાકેશની મદદવડે સામાન્ય દરિતાને
આ થયું ત્યારે સર્વ પંડિત મુગ્ધ બની ગયા. તેના દુર કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો.
આઠ અધ્યાય છે. સાત અધ્યાયમાં સંસ્કૃતનું અને
આઠમાં અધ્યાયમાં પ્રા. તથા અપભ્રંશ વ્યાકરણ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યનું સમસ્ત જીવન એટલું છે. આઠમે અધ્યાય સામાન્યતઃ “ પ્રાકૃત સંયમી હતું કે ચોરાશી વર્ષની વૃદ્ધ વયે પિતે વ્યાકરણ” તરીકે ઓળખાય છે. ડિસેમ્બર-૮૮ ]
[ ૨૯