Atmanand Prakash Pustak 086 Ank 02

Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 12

૨ -આશ્રયં શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે બે મહાન ધ્યેય સાથે યોગની પ્રક્રિયા સાંધવાનો સર્થ પ્રય સ કાવ્યો રચ્ય એક સંસ્કૃત “ઢયાશ્રય” જેમાં મુલરાજ છે. તે ગ્રંથનું ગુજરાતી ભાષાંતર થયેલ છે. સોલંકીના સમયથી સિદ્ધરાજ જયસિંહના સમય દરેક સામાન્ય વાંચકને સમજાય અને રસપ્રદ નીવડે સુધીની ગુજરાતને સળગસૂત્ર ઇતિહાસ આવે છે. એવો આ ગ્રંથ છે. બીજું “ પ્રાકૃત દ્વયાશ્રય” છે. જેમાં પ્રાકૃત અને “ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરુષચરિત્ર” આશરે ૩૬૦૦૦ અપભ્રંશ ખ્યાકરણનાં સુત્રોના ઉદાહરણ સાથે રાજા કલેક પ્રમાણને ૬૩ શલાકા પુરુષોના કથાઓને કુમારપાલનું કાવ્ય ચરિત્ર લખેલું છે. કાવ્યમય આકર ગ્રંથ છે.
૩ “કાવ્યાનુશાસન” હેમચંદ્રાચાર્યું કાવ્ય જેની અંદરદશ પર્વ (વિભાગ) છે. જેની અંદર શાસ્ત્રનો મહાન શિક્ષાગ્રંથ તૈયાર કર્યો કાવ્ય રચના ચોવીશ તીર્થંકર પરમાત્મા, બાર ચક્રવર્તી મહારાજા, કાવ્યની સમજ અને કાવ્ય વિવેચન માટે છંદો નવ બળદેવ, નવ વાસુદેવ, અને નવ પ્રતિવાસુદેવ એમ રચવાનું જ્ઞાન આવશ્યક છે તેથી “છંદનુશાસન” થઈને શ્રેષઠ મહાપુરૂષોના જીવન ચરિત્રેનો સમાવેશ નામનો ગ્રંથ રચ્યો છે. સમગ્ર ભારતીય સાહિત્માં કરવામાં આવેલ છે. તે ગ્રંથનું ગુજરાતીમાં ભાષાંતર અદ્વિતીયગ્રંથો છે.
થયેલ છે. દરેક સામાન્ય વાંચકને સમજાય અને - વ્યાકરણની સાથે કેશનો વિચાર થવો જોઈએ રસપ્રદ નીવડે એવો આ ગ્રંથ છે. આ આખું ચરિત્ર તેથી શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ચાર કેશ રહ્યા છે વાંચવાથી ચારે અનુગનો બોધ થાય છે. “અભિધાન ચિંતામ>િ ૨ “અનેકા સંગ્રહ વીતરાગ-મહાદેવ-ત્ર વીતરાગ પરમાત્મા 5 - નિઘોર ૪ - દશીનામમાલા ) પરત્વે ભક્તિ ઉત્પન્ન કરાવનાર, મહામંગલકારી આ છે ભારતીય ભાષાશાસ્ત્ર અને કેશ રચનાઃ વીતરાગદેવની સ્તુતિ રૂપે છે. કુમારપાળ રાજા પ્રાતઃ ઇતિહાસમાં અદ્વિતીય સ્થાન ધરાવે છે. “અભિધાન કાલમાં નિરંતર આ સ્તોત્રનો પાઠ કરી અન્નપાણી ચિન્તામણિ ” માં એકજ અર્થના અનેક શબ્દો લેતા હતા. પ્રભુ ભકિતને અખૂટ ઝરો આ સ્તોત્રઆપ્યા. “અનેકા સંગ્રહ” માં એક શબ્દના અનેક માંથી વહે છે. આ સ્તોત્રનું મૂળ સાથે સરળ અર્થ આપ્યા “ નિઘંટુકેશ” વનસિપતનાં નામનો ગુજરાતી ભાવાંતર થયેલ છે. સંગ્રહ છે. સંસ્કૃત ભાષાનાં અભિધાન કેશોનો શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યના ઉપદેશથી અને તેના સહપરિચિત ન હોય તેવા પ્રાકૃત-દેશી શબ્દોને કેશને વાસના પરિણામે શ્રી કુમારપાળ રાજાએ પિતાના દેશીનામમાલા” છે.
જીવનમાં જૈન ધર અને તેના વિશુદ્ધ તો એવા - તર્ક અથવા પ્રમાણુ શાસ્ત્રના અધ્યનથી પચાવી લીધા હતા કે પોતાના રાજધમ અને વિચારે વ્યવસ્થિત થાય અને સર્વ દર્શકોના વ્યવહારધર્મને હરત ન આવે અને કોઈ સંપ્રદાઅભ્યાસ માટે શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય “પ્રાણ મીમાંસા” યાંતરની લાગણી દુભાય નહિ. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય નામનો સૂત્ર શૈલીને ગ્રંથ રચ્યો છે. એ ગ્રંથ મહાન વિદ્વાન સાહિત્યકાર હતા. સંસ્કાર નિર્માતા અધૂરો છે. એક મહાન તાર્કિક તત્વચિંતક તરીકે મહાન સાધુ ભગવંત હતા, સમયધમી રાજનીતિજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યને પૂરો પરિચય આપે છે. હતા, અને સૌથી વિશેષ અધ્યાત્મિક પંથના મહાન
૪ રાજા કુમારપાળની વિનંતીથી શ્રી હેમચક. મુસાફર હતા. ચાયે એમને માટે યોગશાસ્ત્ર “ત્રિષષ્ટિશલાકા- કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્ય ભગવંત શ્રી હેમચંદ્રાપુએ ચરિત્ર વીતરાગોત્ર “મહાદેવસ્તોત્ર ચાર્ય મહારાજ સાહેબને કેટી કેટી વંદના છે. વિગેરે ગ્રંથ રચ્યા છે. “યોગશાસ્ત્ર” માં જૈનધર્મને
[ આત્માનંદ-પ્રકાશ