________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir કાયા. આ વખતે ભગવાને આનંદને કહ્યું કે “આનંદ! ચુંદને ત્યાં ભેજન લીધા બાદ મને માંદગી શરૂ થઈ છે એટલે તેને દુઃખ લાગવાને પૂરો સંભવ છે. પણ તમે તેને એમ કહેજે કે “ચુંદ! તું તારૂં મેટું સદ્દભાગ્ય સમજ કે તને તથાગતને છેવટની ભિક્ષા આપવાને અલભ્ય લાભ મળે છે. જે દિવસે તથાગત સંબધિજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે અને જે દિવસે તે મહાપરિનિર્વાણ પામે છે, તે બે દિવસે તેમને આપેલી ભિક્ષા મહાફળદાયી અને મહાગુણકારી બને છે.” આ પ્રમાણે કહી તેના મનની શંકા તમે દૂર કરે.” પિતાના કારણે અન્યને જરા પણ દુઃખ ન થાય તે માટેની અંતિમ સમયે પણ કેટલી બધી કાળજી! - થોડેક આરામ લીધા બાદ અહીંથી નીકળી હિરણ્યવતી નદી પાર કરી કુસિનારા ગામ પાસે પહોંચ્યા અને ત્યાંના રહેવાસી મલેન શાલવન ઉદ્યાનમાં પ્રવેશ્યા. ત્યાં બે જોડાયેલા શાલ વૃક્ષો વચ્ચે બેઠક જેવું હતું, તેની ઉપર તેમની સૂચના અનુસાર બિછાનું તૈયાર કરતાં તે બિછાના ઉપર ભગવાન બુદ્ધ ઉત્તર તરફ મુખ રાખીને જમણે પડખે એક પગ ઉપર બીજો પગ મૂકીને આરામથી સૂતા. આ વખતે શાલવૃક્ષ ફાવ્યું હતું અને પુષે ખેરવ્યાં કરતું હતું. અંતરિક્ષમાંથી પણ મંદારવ પુષ્પોની વૃષ્ટિ થતી હોય, ચંદનરજની વર્ષા થતી હોય અને ત્યાં દિવ્ય વાજિ 2 વાગતાં હોય તેવો ભાસ થતો હતો. આ જોઈ આનંદે કહ્યું કે “પૂર્વે થઈ ગયેલા બુદ્ધોના અનુગામી બુદ્ધની ભક્તિ પૂજા માટે શાલવૃક્ષે પુષ્પવૃષ્ટિ કરી રહ્યાં છે, અંતરિક્ષમાંથી મંદારવ પુષ્પોની અને ચંદનરજની વર્ષા થઈ રહી છે, તથા ત્યાં દિવ્ય વાજિંત્રે વાગી રહ્યાં છે.” બુદ્ધે ઉત્તર આપે કે, “તથાગતનાં ભક્તિ, પૂજા, સન્માન માટેની આ રીત બરાબર નથી. પરંતુ જે ભિક્ષુ કે ભિક્ષુણી, શ્રાવક કે શ્રાવિકા તેમના માટે તથાગતે નિયત કરેલાં કર્તવ્ય સતત સાવધાનીપૂર્વક કરતા રહે છે, અને તથાગતે ઉપદેશેલે ધર્મને માર્ગ યથાર્થ રીતે અનુસરે છે, તેઓ જ તથાગતનાં ભક્તિ, પૂજા, સન્માન કરે છે. તે માટેની આ જ સાચી રીત છે. આનંદ! તમે પણ આ રીતને જ અનુસરજો.” પછી આનંદે પૂછ્યું : “ભગવન! ચાતુર્માસ પછી ચારે દિશાઓથી ભિક્ષુઓ આપના દર્શને આવતા. તે વખતે અમને બીજા સાધુ ભિક્ષુઓની ઓળખ થતી પણ હવે અમને તેમનાં દર્શન કેવી રીતે થશે?” બુદ્ધે ઉત્તર આપ્યોઃ “તારા જેવા શ્રદ્ધાવાન માણસે મારા પરિનિર્વાણ પછી આ ચાર સ્થાનનાં દર્શન લેવા યોગ્ય છે-(૧) જ્યાં તથાગત જનમ્યા (2) જ્યાં તથાગત સંબુદ્ધ થયા (3) જ્યાં તથાગતે પ્રથમ ધર્મોપદેશ આપે અને (4) જ્યાં તથાગત પરિનિર્વાણ પામ્યા. આ ચાર સ્થાનની યાત્રા કરતાં મનુષ્યને પુષ્કળ પુણ્ય પ્રાપ્ત થશે ત્યાર બાદ આનંદે પૂછયું કે “ભગવન્! સ્ત્રીઓ સાથે અમારે કેવું વર્તન રાખવું?” 4. આ ચાર સ્થાનની યાત્રા સંબંધમાં સમ્રાટ અશોક એક શિલાલેખમાં કહે છે કે “આવી ધર્મયાત્રામાં બ્રાહ્મણ, ભિક્ષુઓ અને વૃદ્ધોનાં દર્શન થાય છે, તેમને દાન આપી શકાય છે, વળી લેકેની સાથે મેળાપ થાય છે, તેમને ધર્મોપદેશ પણ અપાય છે. તેથી જૂની વિહારયાત્રાના બદલે આ ધર્મયાત્રા રાજાને અધિક પસંદ છે.” 156 માત્માને પ્રકાશ For Private And Personal Use Only
