________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આત્મ ભ્રાન્તિ
લેખક : રતિલાલ માણેકચંદ શાહુ
વીતરાગ ભગવંતેને આપણે તરણ-તારણ હાર શા માટે કહીએ છીએ ? તેનું કારણ એ છે કે, પેતે તર્યા અને ખીજાએના પથ પ્રદર્શક બન્યા. એટલે કે પોતે તે તર્યાં અને અન્યને
સુખ પ્રાપ્ત કરવા અને તેની પાછળ આંધળી દોટ મુકવી તે સાચેસાચ દુઃ ખપ્રદ છે. વિભાવ દશામાં આળેટતા જીવ રતિ અને રાગમાં લીન બની જાય છે અને મનને ન ગમતા પ્રતિકૂળ તરવાના રા મતાન્યેા. તરવાના માર્ગ મતા-સ ંચાગામાં આત્ત તેમજ રૌદ્રધ્યાન થાય છે. અંતરની મલીન વૃત્તિઓને રોકવાથી આત્મા ઉધ્વગતિને પામે છે. અને મલીન વૃત્તિને પાષવાથી સ'સારમાં ખૂંચતા જાય છે, જો કે આત્માને ગુણ તે ધ્વ ગતિ તરફ ગમન કર વાનેા જ છે. જીવની અવળી ચાલ આકૂળતાવ્યાકૂળતાનો આવિર્ભાવ કરે છે અને નવા નવા 'ધના ઉભા કરે છે. માટે વીતરાગ ભગવતે એ કહ્યું છે કે, પ્રથમ વિભાવદશાને વિલીન કરી, સ્વભાવદશા તરફ દૃષ્ટિ કરે.
વતા તેએએ કહ્યું કે, હે જીવે ! ચાર ગતિ અને ચેાડેંસી લાખ યેનિમાં ચÀાત્કષ ગતિ હેય તે! તે મનુષ્ય ગતિ છે, એક તે મનુષ્ય ભવ મળવે અત્યંત દર્લભ છે, તેમાં પણ આ ભૂમિ, સુધ, સુદેવ, સુગુરુ. સુશાસ્ત્ર મળવા તે પણ અતિ દુર્લભ છે. મહા પુણ્ય રાશી એકઠી થઈ હેાય ત્યારે જ તે પ્રાપ્ય બને છે. માનવ જીવનના મૂલ્ય સવિશેષ 'મતી છે, કાણુ કે તેને વિશેષમાં બુદ્ધિ મળેલી છે એટલે તે સત્ય-અસત્યના નિણું'ય કરી શકે છે; અને ભીતરમાં રહેલા ભગવાનની ઓળખ કરી તેની અંશે અનુભૂતિ કરી સમતિના આવિષ્કાર કરી શકે તેમ છે અને પુરુષા તેમજ વીય ને તે તરફ ફ઼ારવતા છેવટે પાત્ત પરમાત્મા બની શકે છે.
પ્રત્યેક આત્મા સ્વતંત્ર સુખને વાંછે છે, તે સ્વતંત્ર સુખ કેવળ પરમાત્મદશામાં જ પમાય છે. પરમાત્મ દશાનું સુખ સ્વતંત્ર, ભયરહિત, નિત્ય અને સ્વાભાવિક છે. જ્યારે પંચેન્દ્રિયનું સુખ પરત'ત્ર, અન્યની અપેક્ષાવાળુ' એટલે કે પરતંત્ર અને દુઃખપ્રદ છે. ક્ષણિક, તુચ્છ અને પરાધિન વિષયાના સુખા પાછળ આ જીવ અનાદિ કાળથી પાગલ બની ઘૂમ્યા છે. આહાર સંજ્ઞા, ભય સ'જ્ઞા, મૈથુન સંજ્ઞા અને પરિગ્રહ સ’જ્ઞાને પોષવી, ઇન્દ્રિયાને સાનુકૂળ વિષયેાના
જુલાઇ, ૧૯૭૮
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણા આત્માના મૂળ ગુણા તા અખડ આનંદ–જ્ઞાન અને સુખ છે તેમજ જ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્ર છે, પર ંતુ વિભાવ દશામાં ખૂ'પેલે આત્મા પરવસ્તુ પર મમત્વભવ કરી વષયકષાયામાં મસ્ત બની મહાલે છે અને પેાતાનામાં રહેલા સ્વગુણા તરફ દૃષ્ટિ દોડાવતા નથી; સ્વગુણાથી છલોછલ એવા આત્મા વિભ્રમમાં પડી પેતાને જ ભૂલી જાય છે અને પરવસ્તુમાં તદ્રુપ બની જાય છે. જેમકે કસ્તુરી મૃગ કસ્તુરીની સુવાસમાં તદાકાર ખની તે મેળવવા માથા પછાડી મરે છે, અને પેાતાના જડૂંટીમાં રહેલી કસ્તુરી મેળવી શકતા નથી, કારણ કે તેને ખખર નથી કે કસ્તુરી ! મારી પાસે જ છે, તેને બહાર કાં શેાધુ ? અજ્ઞાનતાની આંધીમાં અટવાઈ પેાતાના જાન ખાઇ નાંખે છે. કસ્તુરી મૃગની જેમ આપણા આત્માનું અજ્ઞાન જ્યાં
૧૫૯
For Private And Personal Use Only
