________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભ. બુદ્ધ આનંદ અને સુભદ્રને આ વાર્તાલાપ સાંભળતા હતા. તે બોલ્યા કે “આનંદ ! તું સુભદ્રને ન અટકાવ. તેને તથાગતના દર્શન કરવા દે. તે મને ત્રાસ આપવાના હેતથી નહીં, પણ પિતાને બેક થાય તેવી જિજ્ઞાસાવૃત્તિથી પ્રશ્નો પૂછનાર છે. એટલે તે મારા કથનને ભાવાર્થ તરત જ સમજી જશે.” આથી આનંદે સુભદ્રને બુદ્ધ પાસે જવાની છૂટ આપી.
- બુધે પિતાના ધર્મને ઉપદેશ આપ્યો. આથી પ્રભાવિત બની સુભદ્રે પોતાને તેમના ધર્મમાં દીક્ષા આપવાની બુદ્ધિને વિનતિ કરી. બુધે કહ્યું કે “અન્ય પંથના અનુયાયીને અમારા ધર્મમાં દીક્ષા આપતાં પહેલાં અમે તેને એક ભિક્ષુ પાસે રાખીએ છીએ. ચાર માસ પછી જે તેની વર્તણુંક એગ્ય જણાય, તો જ તેને અમે દીક્ષા આપીએ છીએ.” સુભદ્ર આ શરત સ્વીકારી. એટલે બુધે તેને આનંદને સેં, અને એગ્ય સમય પછી યોગ્ય જણાય તે તેને વિધિપૂર્વક દીક્ષા આપવાની સૂચના કરી.
ત્યાર પછી બુદ્ધે આનંદને કહ્યું કે, “મારા ધર્મપંથમાં મારા દેહાવસાન પછી કઈ શાસ્તા (શાસન કરનાર ધર્મગુરુ) રહ્યો નથી એમ તમને લાગવાને સંભવ છે, પણ આનંદ! મારી ગેરહાજરીમાં મેં જે ધર્મ અને વિનય તમને શીખવ્યા છે, તે જ તમારે શાસ્તા થશે.” વળી ભિક્ષુ ગણને સંબોધીને તેમણે કહ્યું કે, “ભિક્ષુઓ ! બુદ્ધ ધર્મ, અષ્ટગિક માગ કે વિનય સંબંધમાં કોઈને કાંઈ શંકા કે અંદેશ હોય, તો તેણે અત્યારે તેને ખુલાસે પૂછી લે.” કોઈએ કાંઈ પૂછ્યું નહીં. એટલે બુદ્ધ બોલ્યા કેઃ “હે ભિક્ષુઓ! હું તમને કહું છું કે સર્વ સંસ્કારો વ્યયમી છે, માટે સાવધાનીથી વર્તે.”
આ જ હતા તથાગતના છેવટના શબ્દો.
આ શબ્દો બોલ્યા પછી ભગવાન બુદ્ધ ધ્યાનસ્થ થયા અને સમાધિની જુદી જુદી પાયરીઓમાં થઈ છેવટે રાત્રિના ચોથા પહોરના પ્રારંભે પરિનિર્વાણ પામી ગયા.
આ વેળાએ અનુરુદ્ધ બોલ્યા કે “સર્વ પ્રકારની તૃષ્ણાઓથી રહિત શાંત ચિત્તવાળા આ મુનિના આશ્વાસ નિશ્વાસની યે ખબર પડી નહીં. પિતાના આયુષ્યની મર્યાદા પૂરી થતાં સર્વ પ્રકારની વેદના ધીરજથી સહન કરી જરા પણ વ્યત્ર બન્યા સિવાય પરિનિર્વાણ પામી ગયા. જેમ ઝગમગતે દીપક તેલ ખૂટવાથી બૂઝાઈ જાય છે, તેમ આયુષ્ય પૂરું થતાં તેઓ બંધનમાંથી વિમુક્ત થઈ ગયા.”
કેવું ભવ્ય મૃત્યુ! ખરેખર તેમને લઈ જતાં મૃત્યુએ પણ ગૌરવ અનુભવ્યું હશે! આવા જ મહાપુરૂષે માટે કવિ નરસિંહરાવે ગાયું છે કે
મૃત્યુ મરી ગયું રે લેલ!”
F માનિ વાળમુત્તમ ઉપરથી.
૭. સંસ્કારો (પાલિમાં સંવારા) એ બૌદ્ધ પારિભાષિક શબ્દ છે. “ધર્મ' શબ્દની જેમ તેના જુદા જુદા અનેક અર્થો છે, જે ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક તો ભેગાં મળીને જડ કે ચેતન વસ્તુનું નિર્માણ કરે છે તે તો–એ અર્થ અહીં વિવક્ષિત છે.
૧૫૮
માત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
