________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર્મ અ વ લ ક ન
(લેખક: શાસ્ત્રી રમેશલાલજી ગાલા) કર્મ શબ્દ “ક” ધાતુમાંથી ઉદ્ભવેલ છે. મનથી, વચનથી, કાયાથી જે કાર્યો કરાય તે સર્વ કર્મ કહેવાય. દરેક કર્મની વ્યક્તિ અને સમષ્ટિ પર અસર થાય છે. શુભ કર્મનું ફળ શુભ હોય છે, અને અશુભ (પાપ) કર્મનું ફળ ખરાબ મળે છે એ નિશ્ચિત વાત છે. ખરાબ કર્મ કરીએ તે ચિત્ત બગડે છે અને સત્ય સમજવા માટે બુદ્ધિનો પણ નાશ થાય છે.
સત્વ, રજ અને તમે ગુણાનુ મિશ્રણ અશુભ કર્મોને આશ્રવ થયા કરે છે. જેને લીધે દરેક પદાર્થ માં સમાયેલું છે. મનુષ્યને આપણે જીવ રિબાતે રિબાતે આયુ પુરૂં કરે છે. ગુણની પ્રાધાન્યતાથી જ સાત્વિક, રાજસિક
શાસ્ત્રોમાં સર્વ વાસનાઓનું વર્ગીકરણઅને તામસિક ગણીએ છીએ. પ્રકૃતિમાં આ ત્રણેય ગુણે સામ્ય અવસ્થામાં રહે છે, અને
લેકેષણા, વિતષણ અને પુત્રષણમાં કરવામાં
આવ્યું છે. વાસનાથી જ મન સર્વ પ્રકારની વિકૃતિમાં વિષમ અવસ્થામાં દેખાય છે. જે
જે પ્રવૃત્તિમાં પડે છે. કર્મવેગમાં કહ્યું છે કે કોઈ કર્મમાં રહેલા મિશ્રણ ગુણનું અવલોકન આત્માને શારીરિક અને માનસિક પદાથોથી કરે છે તે કદી દુઃખી થતા નથી. આ સંસાઃ અગલ પાડવે આત્માને આનંદ માટે કોઈની વિષમય છે કે જેના ફળ ચાખવાથી કડવા જ પણ જરૂર નથી, તે હમેશા બધા પદાર્થોથી લાગે છે. સુખ અને દુઃખ કર્માધીન હોય છે. અલગ હોય છે. આત્માને સુખ આપવા કેઈ જે કર્મથી આપણને સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે, પણ પદાર્થની જરૂર પડે છે ત્યાં સુધી આપણે તે શુભ કર્મ અને જેનાથી દુઃખ ઉત્પન્ન થાય ગુલામ છીએ. નિષ્કામ કર્મ ક્યારે પણ નિષ્ફળ છે તે અશુભ કર્મની કરણ કહેવાય છે. થતું નથી, તેનાથી મનની શુદ્ધિ થાય છે,
જ્યારે સત્વ, રજ અને તમે આ ત્રણ ગુણોને એટલું જ નહિ પણ તેનાથી અભિમાનને ક્ષય આપણે પ્રાપ્ત કરી લઈએ ત્યારે નિત્યાનંદની થાય છે. માનસિક વાસનાઓને કારણે આપણને પ્રાપ્તિ આપમેળે પ્રાપ્ત થાય છે આપણે જે કાંઇ સ્વમમાં પણ સુખ મળતું નથી. વાસના અને કરીએ છીએ તેમાં કોઈને કોઈ તત્વ તે હોય જ શાંતિ એ એક બીજાથી વિરોધી છે. આ કાર્ય છે. આ તત્વ પણ ઊચ્ચતમ અને સ્વાર્થ પણ મે કયું છે એટલે મને આને બદલે મળહોય છે. જે કર્મમાં ઊચ્ચતમ તત્વ રહેલું છે તે વાને જ છે, આવી બેટી ભ્રમણાથી ઊલટું ઊચ્ચ ગતિ અને જેમાં સ્વાથી પગે રહે હોય અશાંતિ જ પેદા થાય છે અને આત્માનું કર્મોથી છે તે નીચ ગતિને પામે છે. નીચે ગતિમાં બંધન થાય છે. જો આપણે નિઃસ્વાર્થભાવે સેવા જવાથી સુખની આશા રાખી શકાતી નથી જે કરશું તે તેનું ફળ તેવું મળશે અને સ્વાર્થ જીવ નીચગતિમાં ગમે તેને સતત દુ:ખનાં જોઈ તેવું કામ કરશું તે તેનું ફળ પણ તેના દિવસો જ આવ્યા કરે છે તેમાંથી છુટવાને તે જેવું જ હશે. વિદ્યાર્થી પોતાના અભ્યાસ માટે ઘણો જ પ્રયાસ કરે છે પણ કર્માધીન હોવાથી જેવી મહેનત કરશે તેનું ફળ તેને વાર્ષિક પરિ. છુટી શકાતું નથી. જ્યારે ઊચ્ચ ગતિવાળે ક્ષામાં મળવાનું જ છે, ત્યારે કરેલી મહેનતનું સુખ જ જુએ છે, એને કદિ દુઃખ આવતું જ ફળ પિતાને જ ખબર હોય છે, નહિ કે નિરીક્ષક નથી. આમ સુખ અને દુઃખ પણ કર્માધીન છે. કે પરીક્ષકને તેવું આત્માનું પણ હોય છે. પૂર્વે કરેલા અશુભ કર્મોને લીધે આ ભવે પણ આપણે દુ ખનું નિવારણ કરવું હોય તે જુલાઈ, ૧૯૭૮
૧૬૧
For Private And Personal Use Only
