Atmanand Prakash Pustak 074 Ank 10 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

कडाण कम्माण न मुक्ख अस्थि । કરેલાં કર્મોમાંથી મુક્તિ નથી
લેખક : શ્રી ખીમચંદ ચાંપશી શાહ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની એક ગાથા અધ્યા. ૪ ગા. ૩)ના ઉપર ટાંકેલા ચરણમાં કહેવાયુ' છે કે આપણે કરેલાં કર્માંનાં ફળ ભોગવ્યાં વિના છૂટકો નથી. આપણે જે કર્યું કરીએ છીએ. તેથી કબ'ધ થાય છે. અને તેના કારણે કર્મોના ફળ ભેગવવાં જ પડે છે. જીવે આ કળા ભગવવા ખાતર જન્મ-મરણના ચક્રાવામાં ફસાવું પડે છે. એટલે જ કહ્યુ` છે કે મ ૨ નામરÆ વીર્ય કર્મ જ જન્મ-મરણનુ બીજ છે.
ઉપરની વાત સામાન્ય માનવી માટે ખરાખર છે પરંતુ મુમુક્ષુ સાધક સામાન્ય માનવીની જેમ નિયત કર્યાં કરે છે, છતાં તે કમાઁ તે એવી રીતે કરે છે કે તેને કમબંધ થતા નથી અને તેથી ફળે ભગવવાના પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થતા નથી. આપણે આ બાબત જરા વિસ્તારથી વિચારીએ.
આપણે કર્યાં કરતા જ જઇએ છીએ. આ કર્મોથી આપણને કમખ'ધ લાગે છે, સારાં કર્મોથી એટલે કે શુભ પ્રવૃત્તિએથી પુણ્યબ'ધ થાય છે, અને તેનાં સારાં કળા ભગવવાં મળે છે નઠારાં કર્મોથી એટલે કે અશુભ પ્રવૃત્તિઓથી પાપબ ધ થાય છે, અને તેનાં નઠારાં ફળે ભગવવાં પડે છે. કઈ પણ જીવ એક ક્ષણ માટે પણ કર્મ કર્યા વિના રહી શકતા નથી, કેમકે તેને પ્રકૃતિજન્ય ગુણા વડે કર્યાં કરવાં જ પડે છે. અરે, તેને જીવવા માટે શ્વાસેશ્ર્વાસની ક્રિયા કરવી પડે છે, તે પણ એક પ્રકારનુ` કમ' જ છે. આમ જીવ ક્ષણે ક્ષણે ક્રમ બધમાં પડતા જાય છે, અને તેનાં ફળ ભેગવવાં જન્મ-મરણના ચક્રાવામાં ફસાતા જાય છે.
હવે પ્રશ્ન એ થાય છે કે એવી કઇ જીવનચર્યાની રીત છે કે જેમાં કર્મો કરવા છતાં કબ`ધ થતા નથી.
પ્રથમ આપણે સારાં કર્મ-શુભ પ્રવૃત્તિએ વિચાર કરીએ. આવી શુભ પ્રવૃત્તિએ જો આપણે કાંઈક આર્થિક લાભ, સામાજિક પ્રતિષ્ઠા કે અન્ય હેતુએ લક્ષ્યમાં રાખીને કરીએ, તે જરૂર તેનુ પણ બંધન લાગે, જો કે આનાં સારાં ફળ મળે. પણ આપણુ જીવનધ્યેય જે વીતરાગતા છે. તે તરફ આગળ વધવામાં તે બાધારૂપ નીવડે. પણ્ જો આવી શુભ પ્રવૃત્તિએ કોઇપણ જાતના ઐહિઁક લાભ ખાતર નહીં, પરંતુ આપણા આત્માની શુદ્ધિ ખતર આપણામાં રહેલા કષાયાના નાશ કરવાની ષ્ટિથી કરવામાં આવે, તે તેનું બંધન લાગતુ નથી. જેમકે, દાન કરીએ તો તે પ્રતિષ્ઠા મેળવવા ખાતર કે દાન લેનાર ઉપર ઉપકાર કરવાની વૃત્તિથી નહીં, પણ આપણામાં રહેલી લાભ-પરિગ્રહવૃત્તિ એછી કરવાના હેતુથી. દયા કરીએ તા તે જીવમાત્ર પ્રત્યે આત્મસમભાવ કેળવવાના હેતુથી. આવી રીતે દરેક શુભ પ્રવૃત્તિ સાવધાનતાપૂર્વક આત્માની શુદ્ધિના લક્ષ્યથી કરવામાં આવે, તે તે વીતરાગભાવને પેાષનારી અને પમાડનારી બને છે.
હવે ખરાબ કર્માં-અશુભ પ્રવૃત્તિઓના વિચાર કરીએ. એ તે સ્પષ્ટ છે કે આવી પ્રવૃત્તિએ કરવાથી પાપ બધાય છે અને તેનાં માઠાં ફળે ભેળવવાં પડે છે. આ વાત બરા ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૧૯૭૭
, ૨૩૭