Atmanand Prakash Pustak 073 Ank 02 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

વળી શું થવાનું છે? પણ આ વાર્તાલાપ તે અંતિમ શ્વાસ લીધે. હું ત્યાંથી ઊઠી તુરત દીપક ઓલવાવાનો થાય ત્યારે પુષ્કળ પ્રકાશ આપે એરડાની બહાર આવ્યું. મારા વયેવૃદ્ધ પિતા એના જેવો હતો. તેના મૃત્યુ અગાઉ દશેક મિનિટ પણ તે વખતે અમારી સાથે જ હતા. અમારા પહેલાં મને થયું કે આજનો દિવસ તેના જીવનને લગ્ન વખતે જે જગ્યામાં લગ્ન મંડપ બાંધવામાં અંતિમ દિવસ દેખાય છે. મેં કહ્યું કે ઉકાળો આવ્યો હતે, તેજ સ્થળે બેસી મેં ધ્રુજતા હાથે તે કદી ચા-કેફી ન લેતી) પીશ તે જરા મારા મોટા ભાઈને અમરેલી અને મુંબઈ મોકલવા સ્કૃતિ આવશે. તેના ભાભી રસોડામાં ઉકાળે કરવા માટે તારના ફેર્મમાં લખ્યું કે “LILAVATI ગયા. મેં તેનું સૂકું ગળું ભીનું થાય એ માટે Died today. I bear this loss with એક ચમચી પાણી મેંમાં નાખ્યું, તે તે અંદર utmost calm and peace and appeal all ઉતરી ગયું. પછી તેને અસહ્ય બેચેની થતી જોઇ of you to do same-MANSUKHLAL.” એક બે વખત મોટેથી નવકાર મંત્ર બોલી તેની મારા સાંસારિક જીવનનો અંત આવે, પણ શાંતિ માટે કહ્યું, “આપણું સંતાનની જરાએ વ્યક્તિ માત્રને નિયતિ નિમિત કર્તવ્ય તે કરવા ચિંતા ન કરતી.” આગળ બેલવામાં મારી જીભ પડે છે. જીવન જે સ્વરૂપે પ્રાપ્ત થાય, તેજ પણ, થવાવા લાગી, ત્યાં તે ગુટક ત્રુટક અવાજે સ્વરૂપમાં તેને સ્વીકારી લેવામાં ડહાપણ છે. સ્ત્રી તે છેલ્લા શબ્દો બોલીઃ “તમે મારી આટલી વગે એના શબને અંતિમ વખતે પહેરાવવાના સેવા કરી એટલે સંતાનની કાળજી રાખશેજ, કપડાં પહેરાવ્યાં અને એરડામાંથી કંપતા પણ મને તમારી...” મારા બેન મારી પાસે જ હાથે અન્યની સાથે તેના મૃતદેહને હું બહાર હતા એટલે તેને બેલવામાં જ થાય છે એમ લા. સ્મશાનમાં જવા હું તૈયાર થયે, પ્રથમ મને લાગ્યું, પણ પછી જોયું કે તેને ત્યાં તે એક વડીલે મારા પિતાનું ધ્યાન દેવું અવાજ તરડાઈ ગયા છે. બીજી જ પળે તેને ચહ્યું કે, આ પ્રસંગે મારાથી સ્મશાનમાં સાથે તેજે હીન થતા લાગ્યા અને આ શું થાય છે તે ન જઈ શકાય. મારા પિતા તે ભારે શાણા અને સમજ, તે પહેલાં તે તેનું મસ્તક જમણી બાજુ સમજુ હતા. તેમણે પેલા વડીલને કહ્યું, “ચાર ઢળી પડ્યું, જે મેં મારા હાથ પર ઝીલી લીધું. ચાર વર્ષ સુધી જેની ખડે પગે સેવા કરી, તેનાં તેને આત્મા દેહ છોડી ચાલી ગયું હતું અને અંતિમ સંસ્કાર વખતે તેને (મને) જતાં કેમ મારા અંગે અંગમાં વીજળીને પ્રવાહ ફરી વળે અટકાવી શકાય?” સ્મશાનમાં સૌની સાથે હું હોય એમ મને લાગ્યું. એ વખતે મારા સમગ્ર ચાલતે ગયે અને ઉબેણ નદીના કાંઠે જે દેહને ચિત્ત તંત્રમાં ભારે પરિવર્તન થતું મેં જોયું. બચાવવા મેં આકાશ પાતાળ એક કર્યા હતાં, મારે દેહ પુરુષને રહ્યો છતાં મારું હૃદય એક તે જ દેહને કાષ્ટ પર બેઠવી ચિતા સળગાવવામાં માતાનું બની ગયું. મારા સંતાનની માતા મરીને આવી ક્ષબ્ધ અને શોકા હદયે ચિતાથી થોડે પાછી મારામાંજ સજીવન થઈ. પત્નીના પ્રાણને દર હું પોઠી વાળી બેસી ગયા. એક બાજુ વિનિમય મારા પિતાનામાં થયાનું એ વખતે મેં ચિતામાં મારી પત્નીને નિર્જીવ દેહ જવલિત થઈ સ્પષ્ટ અનુભવ્યું,
રહ્યો હતો, તે બીજી બાજુ મારી ભીતરની ચિતામાં કરુણતા એ હતી કે જે એરડામાં ૨૧ વર્ષ માટે સમગ્ર સંસાર ભસ્મીભૂત થઈ રહ્યો હતે. પહેલાં અમારી લગ્ન વિધિ પતી ગયા પછી અમે ચિતા ભડભડ કરતી પ્રજવલી રહી હતી અને શબ્દલ માતાની મૂર્તિ પાસે કંકુવાળી થાળીમાંથી તેની જવાળામાં પત્ની સાથેના દીર્ઘકાળ પર્વતના કેડીઓથી રમ્યાં હતાં, તેજ ઓરડામાં તેણે મરણ, સિનેમાના પડદા પરના દશ્યની માફક
દાંપત્ય જીવનને અંતિમ દિવસ ]
[ ૨૧