________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મેરુદંડ જેવી વિદ્યાકીય શિસ્ત
લે. ઉમાશંકર જોષી. (ભાષાશાસ્ત્રના પ્રખર વિદ્વાન ડે, પ્રધભાઈ બેચરદાસ પંડિતનું તા. ૨૮-૧૧-૭૫ના રોજ દિલ્હી મુકામે અવસાન થયું તે પ્રત્યે અમે ઊંડા દુઃખની લાગણી અનુભવીએ છીએ, અને તેમના આત્માને પરમ શાતિ ઈચ્છીએ છીએ સ્વર્ગસ્થના કુટુમ્બીજને પર આવી પડેલ આપત્તિમાં અમે સમવેદના પ્રગટ કરીએ છીએ.
સ્વ શ્રી દિલ્હી યુનિવર્સિટીના ભાષા શાસ્ત્રના પ્રધ્યાપક હતા. તેમના અવસાનથી જૈન સમાજને અને સાહિત્યક્ષેત્રને ન પૂરાય તેવી ખોટ પડી છે તેમના જીવનને ટૂંક પરિચય આપતે રા. શ્રી ઉમાશંકર જોષી લેખ તા. ૨૧-૧૨-૭૫ના જનશક્તિ માંથી સાભાર રજુ કરીએ છીએ. -તંત્રી)
ડે. પ્રબોધ પતિનું નવેમ્બર, ૨૮, ૧૯૭૫ના બ્લેકના શિષ્ય એટલે પેરિસમાં ફ્રેન્ચ તે જાણી લીધું જ રોજ દિલ્હીમાં ટૂંકી માંદગી બાદ એકાએક અવસાન હેય, ફેન્યના અધ્યાપકનું કામ તેઓ કરે. પ્રબોધભાઈ થતા વિદ્યા જગત ઉપર મોટો ઘા પડ્યો બાવન વરસ સંસ્કૃતના અધ્યાપક બન્યા. ગુજરાત યુનિવર્સિટીમાં એ કાંઈ ઉંમર નથી. પિતાના વિષયના દુનિયાના ભાષા સાહિત્ય ભવનમાં અધ્યાપન માટે બીજી નિમ વિદ્વાનોમાં માંગ મુકાવે એવી પરિણત વિદ્યાશક્તિને શું કને પ્રસંગ આવે ત્યારે મેં વિનંતી કરી કે હવે ફસલને સમય હતો ને દેશને એક નીવડેલે ગુજરાતીના અધ્યાપનમાં તે શહેરના બીજા સાથીઓની અગ્રિમ વિદ્યાપુરૂષ અકાળે ચાલ્યા ગયે એ લાગણી મદદ લઈ શકાશે. ભાષાવિજ્ઞાનનું એક પ્રશ્નપત્ર એમના સહેજ પણ સંબંધમાં આવેલ સૌ કોઈ હેય છે તેની જાણકારીવાળા વિદ્વાન મળે તે ભાષાઓ અત્યારે અનુભવે છે,
અને સાહિત્યના અધ્યયન માટેના ભવનમાં મેરુદંડ પ્રબોધભાઇના પિતાજી પં. બેચરદાસજીનું પ્રાકત જેવી અનિવાર્ય વિદ્યાકીય શિસ્તને લાભ મળવા માંડે વ્યાકરણ આપણા વૃદ્ધ વિદ્વાન રસિકલાલ પરીખ એમને નિમણુંક પત્ર અમેરિકાની યેઈલ યુનિવર્સિટીમાં આદિ ભણેલા ભાષા પ્રધભાઈને ગળથુથીમાં મળી. શ્રીમતી ધીરૂબેનને બંને ગયેલા હતા ત્યાં મળ્યો. માતા અજવાળી બહેન કહે છે, શાળા શિક્ષક પાસેથી અચાનક એક સમિતિના સભ્ય તરીકે હું એ દિવસે પ્રબોધભાઈનું વ્યાકરણ નબળું છે જાણીને મેં એને ત્યાં હતા. તેઓનું મન જરી મોળું હતું. મેં કહ્યું, કહ્યું કે, તારા બાપુ કોણ છે જાણે છે ને? વ્યાકરણ તમે ભાષા સિવાય કશામાં પડો એ અમને જ ન તને ન આવડે ? તે પછી પ્રબોધભાઈને એ વિષયમાં પિસાય, મધ્ય કાળની કૃતિઓ પણ અમે ભણાવીશું. પૂરા ગુણ મળવા લાગ્યા. સંસ્કૃત અર્ધમાગધી સાથે તમારી ઉપર એ ભાર નહિ. એમણે એ કામ સ્વીકાર્યું. બી એ. અને સંસ્કૃતભાષા વિજ્ઞાન સાથે એમ. એ. પછીથી ભાષા વિજ્ઞાનના અધ્યાપકની જગા ખેલવામાં કરી લંડનમાં છે. ટર્નર પાસે પી. એચ ડી. કર્યું. આવી. પણ આપણે તેઓને અહીં રાખી શકયા નહીં. પેરિસમાં જઈ ડે. પૂલ બ્લેક પાસે તાલીમ લીધી, ડેકકન કેલેજમાં ભાષાવિજ્ઞાનીઓના મંડળમાં તેઓ શકરપીઅર આજીવિકા માટે અભિનેતાનું કામ કરે અધ્યાપક તરીકે જોડાયા અને પછી દિલ્હી યુનિવર્સિટી અને વિશ્વ કવિની કામગીરી રાત ઉજાગર કરીને ભાષાવિજ્ઞાન વિભાગના વડા તરીકે અવસાન સુધી બજાવે, એમ આપણા દેશમાં હજી પચીસેક વરસ સેવાઓ આપી પહેલાં પણ એ સ્થિતિ હતી કે, ભાષાવિજ્ઞાની ભાષા ભાષા વિજ્ઞાને આ સદીમાં છેલ્લાં દસકામાં એક વિજ્ઞાનની સાધના મેળે મળે કરે, જીવે અધ્યાપન કાર્ય મહત્વની વિદ્યાશાખા તરીકે પ્રતિષ્ઠિત થયું છે. પૂનામાં કોઇ એક ભાષાનું કરીને. છે. નારાયણ કાલેલકર ઉનાળા અને શિયાળામાં વર્ગો ચાલતા તે દ્વારા હિંદમાં સિડ જેવી વિદ્યાકીય શિત)
For Private And Personal Use Only
