________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ક્રિયાથી
હતા અને સમજતા હતા કે આ પરિસ્થિતિ ભારે અભ્યાસ થે મોકલ્યાં હતાં. ત્યાં ભાજનશાળાની દુઃખદ છે. એટલે રૂપ નજરે જ ન પડે એ હેતુથી એક દાસી સાથે પ્રેમમાં પડી ગયા, પણ પૈસા ન તેમણે જાતે પેાતાના અને ચક્ષુએ ફોડી નાખ્યા. મળે. દાસી સાથે લગ્ન કર્યાં અને ખાળકને જન્મપરંતુ અંધ થયા પછી પણ પેલું શેતાની મન તે વાના પ્રસગ નજીક આવ્યેા. પત્નીની પ્રેરણાથી, અંદર બેઠેલું જ હાય છે. કમ`બધ ત્યાંના રાજા જે પ્રતિદિન પ્રાતઃકાંલમાં પ્રથમ આશીતેમજ મન દ્વારા પણ થઈ શકે છે. તાંદુલિયા વાંદ આપવા આવે તેને સેના મહેાર આપતા, મચ્છ અધમ વિચારના કારણે પણ સાતમી નરકનુ` તેની પાસે જઈ પહેચ્યા. રાજાને કપિલની બધી આયુષ્ય આંધી શકે છે. ‘દૃષ્ટિ બદલા’ના તાત્ત્વિક વાત સાંભળી દયા આવી અને ઇચ્છા મુજબ માંગી અથ પણ એજ છે, કે મનનું શુદ્ધિકરણ કરી તેનુ લેવા કહ્યું. કપિલ વિચારમાં પડ્યાં કે શુ' માંગવું ? સાચામાગે' પિરવત ન કરેા. ઇન્દ્રિયાના દોષ નથી પ્રથમ તો સેના મહે રે, પછી વિપુલ પ્રમાણુમાં હાતા, કારણ કે તે તે મનની દાસીએ છે. મૌન સેતુ', પછી અધુ' રાજય અને છેલ્લે સમગ્ર રાજ્ય રાખવા માટે ઘણા હેાઠ સીવી લે છે, પણ આ જ માગી લેવા મનમાં વિચાર કર્યાં. પણ ત્યાં રીતે વર્તવામાં ઇન્દ્રિયાનો દુરુપયોગ છે, ઇન્દ્રિયા દૃષ્ટિનું પરિવર્તન થયુ' અને લાગ્યું' કે રાજા શ પર અત્યાચાર છે. વે, ઉપનિષદમાં ઋષિઓએ તે આજુબાજીના મોટા રાજ્યે મારું રાજ્ય તી આત્માને ઈન્દ્રની ઉપમા આપી છે અને ઇન્દ્રિયાને લેશે. પછી મનેામંથનને તે લાગ્યું કે બધું જ ઇન્દ્રાણીઓની ઉપમા આપી છે. સ્ત્રી હૈ મા. નકામુ છે, દુઃખરૂપ છે, માત્ર બહારથી જ સુખજેમ નદી પાર કરવા માટે હાડી સહાયરૂપ છે,રૂપ ભાસે છે. ભાગાનુ પિરણામ અંતે તા તેમ ભવસાગર રૂપી સમુદ્રની પાર જવા ઇન્દ્રિયા રોગ અને દુઃખ જ છે, સાચું આત્મિક સુખ પશુ સહાયરૂપ છે. અલબત્ત, આ ઇન્દ્રિયાન તે ત્યાગ-તપ-સંયમમાંજ છે. આમ દૃષ્ટિનુ દુરુપયોગ નહી' પણ સદુપયેળ થવા જોયએ. એશુદ્ધિકરણુ થતાં, પછી કશુ ન માંગતાં ત્યાગમાટે મનને તૈયાર કરવું જોઇએ. તેથીજ શ્રીમદ તપ-સંયમને મા` લઈ લીધા, આ રીતે, સાચી આનંદઘનજીએ કહ્યું છે કે, ‘મન સાધ્યુ તેણે સઘળુ દૃષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય તેાજ માણસ સાચું' સુખ પ્રાપ્ત સાધ્યું'.' પરંતુ જન્મ-જન્માંતરની કઠોર સાધના કરી શકે. આપણા જીવ અનાદિકાળથી રઝળપાટ પછી જ મનને વશ કરી સકાય છે, અનેક જન્માનાં કરે છે અને જન્મ મરણના ચક્રમાંથી મુક્ત નથી થતે, તેનુ મુખ્ય કારણ આપણી દોષિત દૃષ્ટિ છે, વિષય કષાયેાની વિવિધ પ્રવૃત્તિમાંથી આપણે મુક્ત નથી થઈ શકતાં, કારણકે અનાદિકાળથી આવી પ્રવૃત્તિઓમાં આપણે સુખ માની બેઠાં છીએ. મૃગજળ માફક બધી છેતરિપ’ડી જ છે ને! ઇન્દ્રિયાને વિષયેાથી દૂર રાખી સયમ પાલન કઠિન નથી, પણ વિષયાનુ સ્વરૂપ સમજી લઇ તેના રસને પણ સદંતર નાશ થવા જોઇએ. આ સ્થિતિ પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી, સૂતેલા સર્પની માફક જૂનાં સ'સ્કારો કોઈ નિમિત્ત
જે
દુષ્ટ અને અધમ સ'સ્કારી મન પર પડેલાં ડાય છે, તેનુ શુદ્ધિકરણ કર્યાં વિના ‘મન’સાહેબ એમ સહેલાયથી વશ થતાં નથી, એ વાત નિર ંતર ધ્યાનમાં રાખવી જોઇએ.
8
મળતાં જાગી ઊઠે છે.
મહત્ત્વની વસ્તુ એ છે કે જે કોઇ ક્રિયા કરવામાં આવે તે સ્વસ્થ અને પ્રસન્ન ચિત્તે થવી જોઇએ. એમ થાય તેાજ તેનું સંપૂર્ણ અને યથાર્થી ફળ મળે. મેટા ભાગના દુઃખા કર્માંજન્ય નથી હેાતા, પણ આપણી દોષિત દૃષ્ટિના કારણે જ વહેરી લીધેલા હોય છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં મેક્ષ પદ પામેલાં કપિલમુનિના પૂર્વ જીવનની એક વાત આવે છે. માતાપિતાએ કપિલને શ્રાવસ્તી નગરીમાં
દૃષ્ટિબિદલા]
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દૃષ્ટિ બદલાયા પછી પણ પૂર્વ સકારા
[૩૩
For Private And Personal Use Only
