Atmanand Prakash Pustak 069 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વર્ષ : ૬૮] વિ. સં. ૨૦૨૮ વૈશાખ . ઈ. સ. ૧૯૭૨ મે [ અંક: ૭
હું કેણ છું ? SF એટલે હું કોણ છું? પ્રથમ દર્શને એ પ્રશ્ન જ સ્વાભાવિક રીતે અસંગત લાગે છે. અન્ય કોઈને માટે તપાસ કરવાની દષ્ટિથી એ પ્રશ્ન થઈ શકે અમુક કોણ છે? ફલાણે કોણ છે? એમ પૂછવું ઠીક જણાય પણ હું પોતે કોણ છું? એ પ્રશ્ન જ વિચિત્ર લાગે છે. પોતે પોતાને જ ઓળખતે ન હોય એવો એ પ્રશ્ન છે. હું પોતે કોણ છું? એ પ્રશ્ન કરનાર પોતે જ પિતા માટે અજ્ઞાત હોય એ કેમ બને? પણ વસ્તુસ્થિતિ એવી જ છે. એ કેવી રીતે હોઈ શકે એ હવે આપણે જોઈશું.
કેઈને પૂછવામાં આવે કે તમે કોણ છો? ત્યારે ધર્મની દષ્ટિથી હું જૈન છું, વૈષ્ણવ છું, હું શૈવ છું, હું મુસ્લીમ છું, હું ઈસાઈ છું કે હું બુદ્ધ છું એવા કોઈપણ લેબલે પિતા ઉપર લગાવી એ ઊભો રહેશે. તેમ જ રાષ્ટ્રીય દષ્ટિથી વિચાર કરનારાઓ હું હિંદી છું, હું રશિયન છું, હું જર્મન, બ્રીટીશ અગર અમેરીકન છું વિગેરે નામ સાથે પિતાની ઓળખાણ જેડશે. એટલું જ નહીં તે કોઈ જૈન પિતે દિગંબરી કે વેતાંબરી, ત્રણ શેયવાળે, ચાર થેયવાળ, અમુક ગચ્છને, અમુક સંઘાડાના સાધુઓને માનનારો વિગેરે અનેક જાતની ઉપાધિઓ પિતાના નામ સાથે જોડી દેશે. ત્યારે કોઈનું નામ પૂછવામાં આવતાં એ રામદાસ કે ગોવિંદદાસ, સુરેદ્ર કે દેવેન્દ્ર અગર અન્ય કેઈ નામ બતાવશે. ત્યારે એ બધા જ જવાબે એની સાચી ઓળખાણું આપનાર નથી એ સ્પષ્ટ જણાય છે. ત્યારે હું કેણ છું એ પ્રશ્ન અણઉકેલાયેલું જ રહ્યો એ સ્પષ્ટ છે.
જ્યારે કોઈ કહે કે, માણેકલાલ છું ત્યારે તેને પૂછવામાં આવે છે, તને એ નામ કોણે આપ્યું? ત્યારે એ જણાવશે કે એ નામ તે હું નાનું હતું ત્યારે મારી ફઈએ મને આપેલું છે. એ પછી તેને બીજો પ્રશ્ન કરવામાં આવે છે, જ્યારે તને એ નામ આપવામાં આવ્યું તે પહેલા તું હતું જ કે નહીં? એ હતું એ વસ્તુ તે સ્પષ્ટ જ છે. અર્થાત માણેકલાલ એ નામ એના શરીરને એની ફઈએ આપેલું નામ સિદ્ધ થાય છે અર્થાત્ એ નામ તે બીજાઓથી જુદો પાડવા માટે જ આપવામાં આવેલું કૃત્રિમ નામ છે, એ સિદ્ધ થાય છે.
આ શરીર મારું છે, એ ધનદોલત મારી છે. એવું જ્યારે આપણે બોલીએ છીએ ત્યારે આપણે કોઈ જુદા જ છીએ એવી મૂલભૂત કલ્પના લઈને જ વિચાર કરીએ છીએ. આ આંખ મારી, આ કાન મારા, આ પેટ મારું એમ આપણે બોલીએ છીએ એટલું જ નહીં પણ મારું શરીર, મારી વાસના કે ઈચ્છા, મારું મન અગર મારી બુદ્ધિ એવી કલ્પના આગળ ધરીએ છીએ ત્યારે હું કઈ બધાથી જુદો છું, એ કલ્પના સિદ્ધ તરીકે લઈને જ અહં એ જુદે સ્વતંત્ર, બંધાથી પર એવો કોઈ છે, એ ભાવના આપણે છોડી શક્તા નથી. એ વિવેચન ઉપરથી હું પ્રશ્ન જેવો ને તે જ ઊભો રહે છે.