________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન દષ્ટિએ આત્માનું સ્વરૂપ
લે. આચાર્ય જિતેન્દ્ર જેટલી
ભારતીય દર્શનશાસ્ત્રમાં જુદાં જુદાં દર્શન છવા- અસર્વવ્યાપી તથા મર્યાદિત પરિમાળો = જાય ભાના સ્વરૂપ વિશે જુદા જુદા મત ધરાવે છે, આ અને આમ થતાં ઘડા વગેરે ની જેમ મને પણ બાબતમાં બધાં દર્શનની સામાન્ય સમજ એવી છે કે જીવાત્માના પણ અનિતાંત્વને પ્રસંગ ના થાય. જૈનેના મત પ્રમાણે “જીવાત્મા શરીરના પરિમાણ વળી શરીરનું પરિમાણ એક સરખું ન હાવીને કારણે જેટલું જ પરિમાણવાળો છે.” અર્થાત જેનું જેટલું મનુષ્ય શરીરના પરિણામ–ાળા જીવ કાઈક કાર્ય અને જેવું શરીર એ શરીરના પરિમાણ જેટલું જ વિપાકને કારણે મર્યા પછી હાથીનો જન્મ લે ત્યારે જીવાત્માનું પરિમાણ. આમ શરીરના જેટલું જ પરિ. એનું મનુષ્યના શરીરનું પરિમાણ હાથી આખા માણ માનવાની માન્યતાના રહસ્યને પુરેપુરું સમજ્યા શરીરના પરિમાણમાં વ્યાપ્ત ન થાય. તેથી મેં મનુષ્ય વિના અથવા તે સમજવા છતાં ન સમજવા જેવું કંઈ કર્મ વિપાકને કારણે કીડીને જન્મ પ્રાપ્ત કરે તે કહી જેનેના આ મતનું ખંડન કરે છે. આ પ્રકા- એના મનુષ્યના શરીરનું પરિમાણ કીડીના શરીરના રના ખંડનમાં બધાંએ દર્શનોની દલીલે એક સરખી પરિમાણમાં સમાઈ ન શકે. આ જ દે એના એજ હાઈ આપણે પ્રસિદ્ધ દાર્શનિક ભગવાન શંકરાચાર્યની જન્મમાં પણ કુમારાવસ્થા યુવાવસ્થા તથા ઘડપણ દલીલો ટાંકીશું.
અવસ્થાના શરીરને લાગુ પડે છે. ' જેનોની દૃષ્ટિ રજૂ કરતાં શંકર જણાવે છે કે
ઉપર જણાવ્યું તેમ ભગવાન શંકરાચાર્યની આ શરીરરકાના ગીર ફુવારા ચન્તા એટલે દેલોલી લગભગ બધાં જ ભારતીય દર્શને જેન મતના કે વાત્માનું પરિમાણ એ જે શરીર ધારણ કરે છે ખંડનની બાબતમાં સ્વીકારે છે અને એ રીત જેનોએ એટલું જ છે એમ આહતિ અર્થાત જેનો માને છે, જ છે . આ ત ર ગ સ સ્વીકારેલ જીવાત્માના મતનું ખંડન કરે છે.
ત્યાં આમ માનવા જતાં શું દે આવે એ જણાવતાં સામે પક્ષે જૈન દાર્શનિકે પણ તિર દાર્શનિકે તેઓ કહે છે કે
જેઓ જીવાત્માનું સ્વરૂપ સર્વવ્યાપક છે એમ સ્વી
કારે છે એમના મતનું પણ ખંડન કરે . આપણે શારીરિમાણતા સામ અને સર્વે અહીં આવા દાર્શનિક વાદવિવાદમાં ન પડતાં જૈન : વિિછન કામ રૂલ્યને ઘટારિવાનિચે દષ્ટિએ જીવાત્માનું સ્વરૂપ શરીર પરિમાણવાળું છે
Rાળ પર સ્થિત રિ- એમ કહેવાનું સાચું રહસ્ય શું હોઈ શકે એ સમમા જવાનુડી મનુષ્પરાવરમાણે મુકવા જવાનો પ્રયત્ન સર્વ વાદવિવાદને અનેકાંતવાદના પુન ન વિપાવેન તિજ્ઞને પ્રાપ્નવ સાધનથી દૂર કરવા ઈચ્છનાર ભગવાન મહાવીરના વરાનં દત્ત સારીરં કથાનુવાતા ઉપસ્ટિizમ ૨ મતને અનુલક્ષી કરીશું. प्राप्नुवन्न कृत्स्नः पिपीलिकाशरीरे संमीयेत । समान
જૈન-દષ્ટિએ આત્માનું પરિમાણુ શરીરના પરિएष एकस्मिन्नपि जन्मनि कौमारयौवनस्थाविरेपु
માણુ જેટલું જ છે એ બાબત વ્યાવહારિક-દષ્ટિએ સાદ:.
તથા તાત્વિક દષ્ટિએ પણ સાચી છે. આપણે અહિં અર્થાત જીવાત્માનું પરિમાણ શરીર જેટલું જ આ બાબતને આપણું પેદા જીવનના દષ્ટાંતથી છે. એમ માનવા જતાં વાત્મા અન્ન અર્થાત સમજવા પ્રયત્ન કરીશું.
For Private And Personal Use Only
