________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાર
કથનમાં સત્યાંશ ઘણો ઓછો છે. મધ્યયુગમાં કેટલાક કાગળ કે પથ્થરની કલાનું એટલું મહત્વ નથી, જેટલું સમય એવો આવે જ્યારે સ્થાનકવાસી જૈન સંપ્રદાય જીવનની કલાનું છે. માટે આ સંસ્કૃતિ આધ્યાત્મિક જેવા સંપ્રદાયોએ ઘોર તપસ્યાને જ મહત્ત્વ આપ્યું. સંસ્કૃતિ છે; લૌકિક યા ભૌતિક નહિ. બાળ સાધના પર વધારે ભાર મુકવામાં આવ્યો; તેમ જૈન સંસ્કૃતિના ત્રણ વિશેષ છે, સત્ય, શિય છતાં તેમાં વિચાર અને જ્ઞાનને તિરસ્કાર કરવામાં તે સર. આમાં સત્યની ઉપાસના થાય છે તેથી આ આવ્યો તેમ કહેવું એ ભ્રાંતિપૂર્ણ સિદ્ધ થશે. ખરેખર સંત સમય છે. જે સત્યમ છે તે શિવમય તે આ સંસ્કૃતિ આચાર અને વિચારના સમયમાં એટલે કલ્યાણકારી તે હોય જ. અને જે કલ્યાણ શ્રદ્ધા ધરાવે છે. જૈન સંસ્કૃતિનો વિચાર આચામૂલક કારિગી છે તે સુન્દર પણું હોય છે. કેમકે સાલ હોય છે અને આચાર વિચારમૂવક હોય છે. જ્ઞાન
શિવતત્વનો શણગાર સજીને આવે છે. આ સંસ્કૃતિનું એક પ્રકાશ છે, જે માણસને માર્ગ બતાવે છે. અને ક્રિયા
સત્ય છે સમ્યગ્દર્શન. શિવત્વ છે સમ્યજ્ઞાન, અને
થાય છે એક શક્તિ છે જે જ્ઞાને બતાવેલ માર્ગ પર માણસને સૌ છે સમચારિત્ર. દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રની ચલાવે છે. તેથી જ્ઞાન અને ક્રિયાના સમયમાં જૈન
ત્રિવેણી એક ખરી સંસ્કૃતિ છે. આ ત્રિવેણીમાં ડુબકી સંસ્કૃતિનો પ્રાણુ છે.
મારવાથી મનના તાપ અને પાપનો નાશ થાય છે.
શરીરના મેલનો નાશ થવાથી કંઈ જ વળતું નથી. ભેગ અને ત્યાગ
માનવતાના કલ્યાણ માટે તે મનના મેલનો નાશ જૈન સંસ્કૃતિ સાધકને જીવનનાં ભેગ તરફથી થ જોઈએ. જીવનના કલ્યાણ માટે આ સંસ્કૃતિ ત્યાગ તરફ લઈ જાય છે બેગથી જીવન દૂષિત બને સત્ય, શિવ અને સુંદર છે. બને છે, ત્યાણથી રમભૂષિત, અલંકૃત બને છે. ભોગ મા ગુને નીચે ઉતારે છે ત્યાગ તેને ઉચે ચડાવે છે. સંસ્કૃતિની મૂળ આધાર ભોગમાં આમ તો તેને શુદ્ધ સ્વરૂપને ભૂલી જાય જેન સંસ્કૃતિના આધારભૂત તો ત્રણ છે-શ્રમ, છે ત્યાગમાં તે તેના વિશુદ્ધ સ્વરૂપમાં પ્રગટ થાય છે. શમ અને સમ. જૈન સંસ્કૃતિ માને છે કે માણસના આ સંસ્કૃતિ સાધકને પ્રેરણા આપે છે કે ભોગનો ઉલ્યાનમાં, તેના વિકાસમાં અને અભ્યદયમાં તેને નાશ કરે ને ત્યાગને જીવનમાં પ્રા. ભગની પિતાનો જ શ્રમ કામ લાગે છે. જે માણસ પિતાના મરૂભૂમિમાં ધર્મનાં બીજ અંકુરિત થતાં નથી, એટલે વિકાસ માટે જેટલો શ્રમ કરે છે, તપસ્યા કરે છે, ભોગ કરતાં ત્યાગ મહાન છે.
પુરૂષાર્થ કરે છે, તેટલો જ તેમાં તે સફળ થાય છે.
આધ્યાત્મ વિકાસને માટે જે પ્રયત્નો કરવામાં આવે આધ્યાત્મિક સંસ્કૃતિ
છે તેજ સાચે શ્રમ છે. અને આવા શ્રમને કારણે જ જૈન સંસ્કૃતિ ભૌતિક નહિ પણ આધ્યાત્મિક છે. સાધક શ્રમ કહેવાય છે. શ્રમ ને તપ વિના પરમ તેમાં વૈરાગ્ય, ત્યાગ અને સંયમનો મહિમા છે. ભૌતિક પુરૂષાર્થ પ્રાપ્ત ન થાય. શમનો અર્થ છે વિકારને સ ધરો અને ભોગવિલાસ ને તે તુચ્છકારે છે. તેમાં શાંત કરવા. આત્માના મુખ્ય ચાર વિકાર છે. ૧ ક્રોધ બ હ વિકાસને નહિ પણ આંતરિક વિકાસને મહત્વ ૨ માને ૩ માયા ૪ લેભ. આવા વિકારથી આત્મા અપાયું છે. આ સંસ્કૃતિની સાધનાનું ધ્યેય આંતરિક કલુષિત થાય છે. આત્મવિકાસમાં આ ચારેય બાંધક વિકાસ, આંતરમનના પરિધનનું છે. જૈન સંસ્ક- છે. જયાં સુધી આ ચારેય શાંત થતા નથી, ત્યાં સુધી તિમાં કલાનું એક આગવું મહત્વ છે. પણ તે કલા સાધમે ગમે તેવી ઉગ્ર હોવા છતાં તે વ્યર્થ છે. એટલે તે ભાંતિક કલા નહીં, આધ્યાત્મિક કલા. દિવાલ, જીવનમાં શમ-શાંતિની ખૂબ જ આવશ્યકતા છે. શમ
For Private And Personal Use Only
