________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિજ્ઞાન, પ્રગતિ, અને મૂલ્ય
વિજ્ઞાન (Science), તંત્રશાસ્ત્ર (Techno– પછીથી બુદ્ધિશાળી માનવ વિચારણુપૂર્વક વધારે સારે logy) અને પ્રગતિ (Progress) એ આ યુગના મંત્ર વિકાસ સાધી શકશે તેમ માનવું વધારે આશાસ્પદ છે. પ્રગતિએ એ ધ્યેય છે અને વિજ્ઞાન તથા તંત્ર- હોય તેમ જણાય છે. માનવ પ્રગતિ વિચારોની શાસ્ત્ર તેને મેળવવાનાં સાધનો છે. પરંતુ ખરી પ્રગતિ પહેલાંથી નક્કી કરેલી થાજના પ્રમાણે થતી નથી. કઈ કહેવાય તેને આપણે વિચાર કર્યો છે ખરો ? એટલું જ નહીં પણ જાણે આ હકીકતને ટેકો આપતા પ્રગતિની વ્યાખ્યા આપવી મુશ્કેલ છે. ટેલિવિઝન હોય તેમ વિજ્ઞાન અને તંત્રશાસ્ત્રની અપૂર્વ પ્રગત (Television), અણુસ્ફોટક યંત્રો, અવકાશયાન છતાં બીજા વિશ્વયુદ્ધની અસરે વિશ્વશાંતિ અને તે વગેરે જેવી વૈજ્ઞાનિક અને યાંત્રિક (Technical) માટેની આવશ્યક જાગ્રતિને ખૂબ મુશ્કેલ બનાવી શોધોને કેટલાક પ્રગતિ માને છે. તેઓ માને છે કે દીધેલ છે. મનુષ્ય પોતે આંતરિક સુખ કાઈપણ બાહ્ય ઉચ્ચ શક્તિની સહાય વિના માત્ર ભૌતિક વિકાસ સાધીને
જયારે કોઈપણ રાજસત્તા રાષ્ટ્રને બીનસાંપ્રદાયિક પ્રાપ્ત કરી શકે છે. બીજા કેટલાકના મતે સંદર ' બનાવે છે ત્યારે એમ માનવું પડે છે કે તેના બુદ્ધિશાળી અને “શિવની ઉપાસના કરતા માનવ આત્માને માણસે અને નેતાઓ આધ્યાત્મિક કટોકટીમાંથી પસાર ઇતિહાસ એ જ પ્રગતિ. વળી ધર્મગુરુઓ પ્રગતિ થઈ રહ્યા છે. આ ઉપલકિયા જમાનામાં ઉપરોક્ત બાબત જુદો જ મત ધરાવે છે. તેઓ તે આદિ, કટોકટીનું ઊંડાણ સમજાતું નથી. આ આધ્યાત્મિક મધ્ય અને અંત ઈશ્વરમાં જ નિહાળે છે. આ મૂલ્યોનો ખુલ્લે ઈન્કાર કદાચ સારી વાત પણું હોય સિવાય સામાન્ય મા નાં મંતવ્યોને અહીં ઉલ્લેખ કારણકે આથી આપણું ભાવિના અંતિમ પ્રશ્વની કરવો જરૂરી નથી. માન જુદાં જુદાં મંતવ્યોને એક સન્મુખ આપણે આવીને ઊભા રહ્યા છીએ અને હવે સર્વસામાન્ય વ્યાખ્યાકારા વ્યક્ત કરવા એ ઘણું
બાહ્ય વિકાસના માર્ગહીન જંગલમાંથી આંતરિક દૃષ્ટિ મુશ્કેલ છે. અર્વાચીન વિજ્ઞાનની સિદ્ધિઓએ ભલે કરી પ્રકૃતિનાં જડ અને યાંત્રિક પરિબળો વચ્ચે કર્યું છે. પરંતુ સાથે સાથે બુરૂ પણ કર્યું છે તે આધ્યાત્મિક તત્ત્વોનું મૂલ્યાંકન કરવાને સમય આવી આપણે સ્વીકારવું જોઈએ. અલબત, પ્રતિનાં કેટલાંક પહોંચ્યા છે તેનું આપણને ભાન થાય છે. બળો ઉપર વિજ્ઞાન અને તંત્રશાસ્ત્રની સહાયથી માનવે લાભદાયક વિજયો કરેલા છે પરંતુ ભૌતિક સિદ્ધિ
માનવ દૈવી અને આસુરી અશોનું અજબ સાથે આધ્યાત્મિક દરિદ્રતા રહી છે. અને તેથી તે મિશ્રણ છે.મંગલ તેમજ અમંગલ, પ્રગતિ તેમ જ અધેઉપર ભયજનક પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ છે તે યાદ
ગતિ કરવાની શક્તિ તે ધરાવે છે. જે તેનામાં દેવી અંશ રાખવું જરૂરી છે.
ન હશે તો વિશ્વ આજે છે તેના કરતાં ઘણું વધારે
ખરાબ બનશે. અને જે તેના બધા ગુણ આધ્યાત્મિક જે કે પ્રાથમિક જીવાણુથી માંડીને આધુનિક સંપૂર્ણતાને પામી ચૂક્યા હશે તે હવે પછી સાંસારિક બુદ્ધિશા માન સુધીનો વિકાસ કેરફાર અને (Temporal) વિકાસ થઈ શકશે જ છે પસંદગી” ના ધોરણે કાઈપણ જાતની વિચા- આદર્શોની ભૂમિકાએ રહી ઊર્ધ્વગતિ કરવી કે સમય રણ વિનાના કુદરતી બળાથી થયે હશે. પરંતુ હવે અને યુગને અનુરૂપ રહી જરા પણ ઉચ્ચ ભૂમિકા
For Private And Personal Use Only
