Atmanand Prakash Pustak 056 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

સ્વ ત ત્ર તા લેખક–મુનિરાજમી લમીસાગરજી
સર્વ પ્રાણી માત્ર સ્વતંત્રતા ઈચ્છનાર હોય છે. મોટા મનુષ્યને સ્વતંત્રતા મેળવવાને જેટલી ઈચ્છા હોય છે તેટલી જ નાના મનુષ્યતે હોય છે. માઢા મનુષ્યા સ્વતંત્રતા મેળવવાને જેમ ક્રિયા કરે છે તેમજ નાના મનુષ્ય પણ કરે છે. તેમજ આ ઇચ્છા કાંઇ અાગ્ય નથી પણ માગ્ય જ છે. જગતમાં સ્વતંત્ર હોવાને સ્વાભાવિક ગુણ છે. તેથી જ તેવી ઈચ્છા સદા મનુષ્યના હૃદયમાં રહે છે. સ્વત ંત્રતા મેળવવી એ અગત્યનો છે, પ્રાણી માત્રે તે જ્યાં સુધી મેળવી નથી ત્યાં સુધી તે પૂર્ણ થતા નથી તેથી એ મેળવવા માટે આ મનુષ્ય જન્મ છે એમ સ્વીકારીએ. હવે તેના બે પ્રકાર પડી જાય એક સ્થૂલથી અને અન્ય કષી, મનુષ્ય જન્મ એ એવું જીવન છે કે જે જીવનથી બંને પ્રકારનાં બંધન તાડી શકાય તેમ છે. આજ ધણા મનુષ્યનાં જીવન કેવળ પરવશ જેવા નજરે પડે છે, તે શું ઓછુ શાયનીય છે ? મનુષ્ય જન્મ પામી કર્મરૂપ પરત ત્રતાની ખેડીને તોડી સ્વતંત્ર થવાના પ્રયત્ન કરવા એ મનુષ્ય જીવન માટે સાðક છે. આ ક`રૂપ ખેડીને તોડવા ને કાઈ પણ પ્રકારનાં સ્થૂલ સાધનની અગત્ય છે એમ નથી. સાધનના દુરુપયોગથી જ આપણે કર્મ રૂપ પરતંત્રતાની ધૂંસરીમાં વધુ ઘસડાઇએ છીએ. તેજ સાધનના સદુપયોગ થાય તે જ ધૂંસરીમાંથી મુકત થવાય તેમ છે. મનુષ્ય વ્યવહાર અને પરમાની જે જે ક્રિયાઓ કરે છે તે સ્વતંત્રતાને માટે જ હોય છે. પણ અમે ઉપયોગ થવાથી સ્વતંત્રતા ન મળતાં જ પરત ંત્રતા પ્રાપ્ત થાય છે અર્થાત્ બંધન વધે છે. ઇન્દ્રિયા જે વૃત્તિ અને જે મનના સદુપયેાગથી સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત થાય તેમ છે, તે જ ઈંદ્રિયે જે તે જ મન, તે જ વૃત્તિઓના દુરુપયોગથી બંધન પ્રપ્ત થાય છે. જાતિના, વિવેકના, ધર્મના એ આદિ અનેક પ્રકાશ સ્વતંત્રતા મેળવવા ચાએલ છે,
પણ તે જ નિયમનુ થયા રહસ્ય ખણી તેનું યથાય પાલન થવાથી જ બંધનમાં મુકાઈએ છીએ. એક જ ભાગ છે, તા પણ તેમાંથી સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવી અગર બંધ વધારવા એ મનુષ્યના હાથમાં જ છે. માગ સા ખરેખર સ્વતંત્રતા અર્પવાને અર્થે જ રચાએલ છે; પણ તેને યથાય ઉપયોગ ન કરી શક્તા મનુષ્ય બંધને જ વધારે છે. બંધ કે સ્વતંત્રતા એ બેમાંથી એક પણ પેાતાની મેળે આવીને મનુષ્યને પ્રાપ્ત થતાં નથી. મનુષ્ય જેને આવકાર આપે છે, તે તેને મળે છે, મનુષ્યને બંધન મનાયાસે આવી મળતું નથી પણ જે તેનું ગ્રહણ કરે છે, તેને જ તે મળે છે. મનુષ્ય જન્મ સ્વત ંત્રતા મેળવવા મળે છે, પણ તે ન જાણુતાં તેને જાગૃતમાં ન રાખતાં મનુષ્ય તેને મેળવી શકતા નથી. મનુષ્ય નીરંતર બંધનને જ આવકાર આપેલ છે અને તેથી બંધનમાં જ તે પડી રહે છે. આપણે જીવ છીએ માટે આપણે બંધન હેાવા જ જોઇએ એ માનવુ ભૂલભરેલ છે. હા, એ તે સત્ય જ છે કે આપણુને કર્મારૂપી બંધન છે પણ તેને છેડવાને આપણે સમર્થ છીએ, બાકી આવા વિચારને લઈને જ મનુષ્ય બંધન વધારતા જાય છે. જેવા કે, આપણે બંધનમાં જન્મીએ છીએ અને બંધનમાં જ મરવાના, એવા આપણાં કમાંથી સુકૃત કે આપણે તેને તેડી શકીએ. મોટા મોટા મહાત્માતાને બંધન હાય તા આપણે કાચુ માત્ર ? આમ સ્વીકારવું એ તે તદ્દન ખાટું જ છે. નૃત્ય કરીએ છીએ તે આપણે જ 1રીએ છીએ, એટલે કે સારા કૃત્ય કરવાને પણુ આપણે જ સમ` છીએ તે। પછી આપણાં એવાં કાંથી સુકૃત કે આપણે બંધનને તાડીએ, એ શું માનવા લાયક કહી શકાય ? બીલકુલ જ નહિ, પાતે બંધનને લાયક છે એમ દૃઢપણે અંતરથી માનીને જ મનુષ્ય નિર ંતર
""