Atmanand Prakash Pustak 056 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

સામાન્ય નીતિ
સંભવ ઉત્પન્ન થાય છે. જેવી ઊંચી ભાવનાઓની કે ગુણાની આપણે પ્રશંસા કરીએ તે ભાવનાઓ આપણને ગમી જાય છે. અને સ્વભાવતઃજ આપણામાં તેવા સારા ગુણાના આવિષ્કાર થવાના યોગ મળી આવે છે, માટે જ આપણે જગતમાં સજ્જન થવું હોય તો સજ્જતાના ગુણાની કદર કરતાં આપણે શીખવું જોઇએ.
જ્યારે સજ્જનેાના ઊંચા ગુણેાની પ્રશંસા કરીએ ત્યારે જગતમાં જેમ ઊંચા ગુણો ધરાવનારા માસે
છે તેમ તુચ્છ અને હલકા ગુણો ધરાવનારાં દુષ્ટ, અધમ, ચાંડાળ એવા લોકો પણ છે, તેમના માટે આપણે કેવી ભાવના રાખીએ એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે. ત્યારે તેના માટે આપણે યા અને કરુણાની ભાવના રાખવી જોઇએ. એવા લોકો બીચારા ક`વશ રીતે કૂડાં કામે કરે છે, એમ માની, જેમ કોઇ દુ:ખી કે રાગી માસ માટે આપણે કરુણાની ભાવના રાખીએ છીએ તેવી જ ભાવના તેમના માટે રાખવી જોઇએ. દુÖણુ એ પણ એક જાતતા રાગ જ હોય છે. અને ધણા લોકો એ રાગથી પીડાતા હૈાય છે. એટલા માટે જ એવા રાગગ્રસ્ત માનવા માટે આપણે કસ્તુા અને યાની જ ભાવના રાખવી જોઇએ. એકાદ વ્યસની માણસ હોય છે. એને પોતાની વ્યસનની પરાધીનતા અને ખાટાં પરિણામે તેના જાણવામાં આવે છે ત્યારે તે મોઢેથી કબૂલ કરે છે કે આ વ્યસન મતે વળગ્યું છે. પણ હુ એ છેડી શક્તો નથી. ભૂતની પેઠે મને એ સતાવ્યા જ કરે છે. આ ખેલનાર માટે આપણે કરુણુ, અને ક્યા સિવાય બીજી કયી ભાવના રાખી શકીએ ? એવી કરુણાની ભાવના આપણા આત્માને એકાંતે ગુણુ કરનારી જ થશે એમાં શંકા નથી.
એથી પણુ આગળ વધી આપણા જેવામાં અને જાણવામાં આવે છે, એ છવા એવા હોય છે કે તે હંમેશ વિરીત ભયંકર કામા કરતા હોય છે. એએ માટે શું કરી શકીએ? એવાએ ઉપર આપણે યા બતાવી ન શકીએ તેમ પ્રશંસા તેા ન જ કરી શકીએ. યારે શુ તેવાઓ સામે આપણે ગુસ્સો કે ષો બતાવીએ? ના, એમ તે। આપણાથી ન જ કરી
૧૧૩
શકાય. ખીજા સામે આણે રાષ બતાવતા પહેલાં આપણે પેાતાનુ જ પહેલાં ગુમાવવું પડશે. એમ શા માટે આપણે કરીએ ? યાની ભાવના પણ જ્યાં ટૂંકી પડતી હોય ત્યાં આપણને ચૂપ બેસી રહેવા વિના માગ જ નથી. અર્થાત્ એવે પ્રસંગે તટસ્થવ્રુત્તિ રાખ્યા વિના ખીજો રસ્તા જ નથી. જેની આપણે પ્રશંસા કે અનુમાદના પણ કરવી યુક્ત ન હોય અને દયાની ભાવના પણ ભૂલી જાય ત્યાં મધ્યસ્થ ભાવના સિવાય બીજો કોઈ માગ જ જણાતા નથી
જગતમાં રહેવુ તો પડે છે જ. ત્યારે અનેક તેને પ્રસંગે આપણી ભાવના દૂષિત ન થઈ જાય તે જાતના માનવાના સંપર્કમા આવી પડવાને જ. માટે વધુ સાવચેતી રાખવી એ આપણી ફરજ થઇ પડે છે, માટે જ આપણે જગતમાં કે વિશ્વમાં રહેલા જીવ માત્ર માટે દયાની ભાવના કેળવવી. આપણાથી વધુ જ્ઞાની અને ગુણુવાનની ખૂબ પ્રશંસા કરવી. અનેક દુગુ ણા અને વ્યસનને આધીન કોઇ રહે તેને માટે કરુણાની ભાવના રાખવી અને જે અત્યંત વિપરીત રીતે જ વતા હોય તેને માટે તટસ્થ કે મધ્યસ્થ ભાવના કેળવવી એ આપણી ફરજ છે. એ રીતે જ આપણે જગતમાં રહી શાંતતા અનુભવી શકીએ, એ ધ્યાનમાં રાખવુ જોઇએ.
ઉપર કહેલી ભાવના નહી' કેળવતા આપણે જો ધર્મક્રિયા જ કરતા રહીએ તે એ આપણી ધર્મક્રિયા નિષ્ફળ જ થવાની એ ધ્યાનમાં રાખવુ જોઇએ, ધર્મક્રિયા આપણે કરીએ એ પૂર્વોક્ત નીતિની ભાવના જાગતી થાય અને આપણો આત્મા વધુ ઉન્નત બને એ મટે જ કરવાની હોય છે. એક પેાપટની પેઠે વગર સમજે અને આપણા હૃદય સુધી નહીં પહોંચે એવી ક્રિયા એ પ્રાણ વગરના શરીર જેવી છે. અંદર પ્રાણુ હોય તે જ શરીરદ્વારા આત્મા કાંઇક કરી શકે છે, તેમ આપણી ધર્મક્રિયા સાથે આપણી ભાવના પણ જાગૃત થઈ ઓતપ્રોત થવી જોઇએ. અમારા લખાણા ના સાચા હેતુ જાણી જગતમાં સુખેથી રહી આપણા આત્માને ઊંચે ચઢાવવા હોય તે આપણે ક્રિયાઓને હેતુ અને તેનુ કાર્ય સમજી લઈ આપણી ક્રિયા શુદ્ધ અને ફળ આપનારી થાય તેવી રીતે આપણી ભાવના કેળવવી જોઇએ.