Atmanand Prakash Pustak 044 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

છેજ્ઞાન ગીતા શતક. બી
(ગતાંક ૫૪ ૧૭૮ થી શરુ) એકાન્ત નિશ્ચય માને, વ્યવહાર તેડે તને; ચડે કયાંથી કહે બાને, સાધનનો ત્યાગમાં. શુષ્કતા છવાઈ જાય, આતમા ખેવાય જાય; વર્તમાન દશામાંય, નિશ્ચયનાં રાગમાં. બે ચોથી ચાલે રથ, કાપે ઘણે મેટો પથ; ભૂલે નહિં એ નિગ્રંથ, સાધનાના બાગમાં. નિશ્ચય ને વ્યવહાર, ગુચ્ચમે નીરધાર; સાધ્ય સાધનના તાર, સાધકના વેગમાં. ૩૩ વ્યવહાર મગ્ન રહે, નિશ્ચય ન લક્ષ રહે; જાણે યોગ વહે, ક્રિયાના ચોગાનમાં. વર્તમાન સ્થિતીમાંય, વ્યવહાર રહી ન્યાય; લક્ષ નિશ્ચય રખાય, સંસાર તેફાનમાં. એકાંતિક વ્યવહાર, કરમને વધે ભાર; જડતા વધે અપાર, મિથ્યા અભિમાનમાં. નિશ્ચયથી લેજો જ્ઞાન, વ્યવહાર કરે ધ્યાન પ્રગટાવે આત્મભાન, ધર્મના મેદાનમાં. ૩૪ અજીવથી છવ ન્યારો, જીવ જીવને છે પ્યારો; ચૈતન્યતા ચિત્ત ધારે, અંતર વિચારીને. પુન્ય અને વળી પાપ, શુભાશુભ કર્મ છા૫; ફરે છે સંસાર આપ, આશ્રવ વધારીને. સંવરથી રોકે કર્મ, તપ સંયમાદિ ધર્મ; ત્યાગી મિથ્યાત્વ અધમ, તત્વજ્ઞાન ધારીને. નિર્જરાથી કર્મ ક્ષય, ટાળો બંધતણે ભય પામશે મોક્ષ અક્ષય, શુદ્ધતા સ્વીકારીને. ૭૫ કઈક જનમે છવ, કઈક મરતાં છવ; આતમ કૃવ સદીવ, પર્યાય એ જાણવા. કઈ જોઈ દ્વેષ થાય, કેઈ જોઈ રાગ થાય; પૂર્વનાં કર્મ જણાય, તેથી નિત્ય માનવા. ભાવ કમ કરે છવ, વળગે જડ અવ; કર્તા લેતા થાય છવ, અજ્ઞાન પિછાણવા. જ્ઞાની કરે જ્ઞાન ભાવ, ત્યાગીને સદા વિભાવ, કર્તા ભક્તા એ સ્વભાવ, જ્ઞાની જન જાણવા. ૬
અમરચંદ માવજી શાહ આત્મધર્મોમાં પર્યવસાન પામે છે તેમાં બુદ્ધ વ્યાજબી નથી, કારણ કે સ્તોત્રાદિની રચના કરઅને શ્રી મહાવીર પ્રભુએ ત્યાગ ધર્મ સ્વીકાર- વામાં તમામ કવિઓના એક સરખા વિચાર વાથી ઉદાસ બનેલ સ્ત્રીઓની શોકગર્ભિત હતા જ નથી. કેઈ કવિ અતિશયાદિનું વર્ણન પરિસ્થિતિ વર્ણવી છે.
બેઠવીને ઈષ્ટદેવની સ્તુતિ કરે છે કે કવિ આ ઉપર જણાવેલી પાંચ દ્વાત્રિશિકાઓ ઈષ્ટદેવના જીવનની બેધક ઘટનાઓ જણાવીને, માંની બીજી બત્રીશી ભક્તામર, કલ્યાણુમંદિર અથવા પરપક્ષખંડન અને સ્વપક્ષસિદ્ધિ આદિ સ્તોત્રને યાદ કરાવે તેવી જણાય છે. એમાં દ્વારા, અથવા સ્વદર્શનના તાવિક સિદ્ધાંતાશબ્દરચનાદિમાં જે કે કેટલેક અંશે સરખા દિની પ્રશંસાદ્વારા પણ સ્તુતિ કરે છે. આમ મણું દેખાય છે, પરંતુ દિવાકરજીએ જુદા જુદા વિવિધ ભાવનાથી તેત્રાદિની ઉત્પત્તિ થયેલી પ્રકારે અન્ય મતનું ખંડન કરવાપૂર્વક સ્થાને હોવાથી ઉપર જણાવેલ વિચાર વ્યાજબી ગણાય દ્વાદની વિશિષ્ટતા જણાવવાના ઈરાદાથી વચમાં જ નહિ. આ સંબંધી વધુ બીના આગળ વચમાં તરવસંકલના પણ કરી છે. તેવું તે જણાવીશ. ત્રીજી બત્રીશીમાં-પ્રભુશ્રી મહાવીરબંને સ્તોત્રામાં દેખાતું નથી માટે કલ્યાણ- દેવમાં પુરુષોત્તમપણું ઘટાડ્યું છે. આ પાંચે મંદિર દિવાકરજીકૃત સંભવતું નથી, એમ પણ સ્તુતિઓની રચના સ્વતંત્રપણે અલગ અલગ કેટલાક વિદ્વાને માનવા પ્રેરાય છે પણ તે પ્રસંગે થઈ હોય, એમ લાગે છે.